Kukurydza na ziarno

Kukurydza nie lubi gleb podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich, ilastych i suchych. Z powodzeniem udaje się na glebach lekkich oraz torfach niskich, gdzie dość często występuje niedobór miedzi. Może być uprawiana na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I-IVb), zbożowo-pastewnych oraz górskim pszennym i zbożowym. Na glebach lekkich, na których udaje się ziemniak, jeżeli stosowane jest prawidłowe nawożenie, daje wyższy plon od innych zbóż. Na słabszych glebach, w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,5), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.

Wiosną istnieje potrzeba ograniczenia uprawek celem uniknięcia strat wody, a także zniszczenia kiełkujących chwastów. Zaleca się wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiewu ziarna należy dokonać możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie kwietnia w południowo-zachodnich rejonach kraju, od 25 kwietnia do 5 maja w południowo-wschodnich i do 10 maja w pozostałych. Im wcześniej jest zasiana, tym lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a więc i lepiej plonuje.

Kukurydza pobiera duże ilości składników pokarmowych i wody z gleby. Jest rośliną, której się nie przenawozi. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 30 kg azotu (N), 12 kg fosforu (P₂O₅), 30 kg potasu (K₂O), 10 kg wapnia (CaO), 10 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO₃ – 10 kg oraz 11 g boru (B), 14 g miedzi (Cu), 110 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) i 85 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku oraz średnią na niedobór boru, manganu i miedzi. Pobiera około dwukrotnie więcej wapnia oraz 2.-3. krotnie więcej magnezu i boru jak pozostałe zboża.

Kukurydza jest rośliną najlepiej wykorzystująca składniki pokarmowe z nawozów naturalnych, dlatego dysponując obornikiem i gnojówką lub gnojowicą, należy je w pierwszej kolejności stosować pod kukurydzę.

Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, po zbiorze przedplonu stosować wapno węglanowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300-600 kg/ha dolomitu. Kukurydza pobiera bardzo dużo magnezu i wyjątkowo źle rośnie na glebach ubogich w magnez.

Ze względu na duże wymagania pokarmowe kukurydzy nawożenie musi być bardzo dokładnie zbilansowane. Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10-20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią lub na glebach lżejszych - pod wiosenne uprawki przedsiewne, co najmniej 7-10 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.

Zalecane dawki nawozów kompleksowych do nawożenia kukurydzy na ziarno w kg/ha*

* - przewidując plon 6 t ziarna kukurydzy z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 320 kg/ha POLIFOSKI 5, a przy plonie 8 t ziarna – na przykład 320 kg/ha POLIFOSKI 6 i 160 kg/ha soli potasowej;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58-60% K₂O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.

W warunkach niskich wiosennych temperatur kukurydza bardzo słabo pobiera fosfor, co powoduje jej zaczerwienienie i zahamowanie wzrostu. Dlatego zaleca się nawożenie startowe w ilości 100-150 kg/ha fosforanu amonu, czyli POLIDAPU, wykorzystując specjalne siewniki do współrzędnego siewu ziarna i nawozu. Dla bezpieczeństwa wschodzących roślin współrzędnie powinno stosować się tylko mało ruchliwe w glebie składniki, czyli amonową formę azotu i fosfor. Obecnie proponuje się do nawożenia współrzędnego wiele stosunkowo nisko skoncentrowanych nawozów z ruchliwymi formami składników, w dawkach ponad 200 kg/ha, które stanowią poważne źródło lokalnego zasolenia gleby i mogą wywoływać lokalną suszę fizjologiczną. Efektywne i bezpieczne jest zatem nawożenie małymi dawkami fosforanu amonu.

Ze względu na około 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez kukurydzę, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ 5 (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ PETROPLON (P:K-1:3). W przypadku uprawy na oborniku, szczególnie bydlęcym, który jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M-MAKS).

Kukurydza na każdą 1 t ziarna i odpowiednią ilość słomy pobiera 25-32 kg azotu. W początkowych fazach rozwoju azot pobierany jest w niewielkich ilościach i intensywniej pobierany jest dopiero od fazy 4-5 liścia, a przede wszystkim w lipcu oraz sierpniu. Wysoka temperatura w tym okresie sprzyja uwalnianiu się (mineralizacji) dużej ilości azotu z gleby, który kukurydza jako jedyne zboże dobrze wykorzystuje. Dlatego można przyjąć dawkę azotu na każdą 1 tonę ziarna na poziomie od 15 kg N na glebach próchnicznych, dobrze nawożonych do 20-23 kg N na stanowiskach słabych. Przewidując plon ziarna na poziomie 7 t z hektara należy więc zastosować od (7 x 15) 105 do (7 x 20-23) 140-161 kg N/ha, przy plonie 10 ton ziarna od 150 do 200-230 kg N/ha.

Zalecane dawki nawozów azotowych do nawożenia kukurydzy na ziarno w kg/ha*

* - w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna kukurydzy 8 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 130 kg MOCZNIKA lub 215 kg SALETRZAKU, SALMAGU, a druga dawka (N-2) to 220 kg/ha MOCZNIKA;
1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.

Ze względu na początkowo wolny wzrost kukurydzy, należy zastosować przedsiewnie do 50% planowanej dawki - najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika. Do nawożenia kukurydzy najlepszym nawozem azotowym jest mocznik. Niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika jest dłużej dostępny.

Chociaż kukurydza nie ma dużych potrzeb względem siarki, to jednak z tak dużą masą plonu pobieranie siarki jest duże. Najbardziej celowe jest jej stosowanie wiosną, czyli przedsiewnie. Dlatego można wysiewać wiosną azot z siarką, czyli SALETROSAN [N(S) 26-(13)] lub POLIFOSKĘ 21 [N(MgS) 21-(4-35)] w dawce 150-200 kg/ha. Z dawką 200 kg/ha Saletrosanu wprowadza się 26 kg S/ha a z 200 kg POLIFOSKI 21 bardzo pożądana wczesną wiosną siarkę w ilości ok. - 70 kg (SO3), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu.

Pozostałą część azotu powinno się zastosować pogłównie, w miarę późno, kiedy wysokość roślin umożliwia jeszcze technicznie wykonać ten zabieg - od fazy 4-5 liścia do wysokości nawet 40 cm. Kukurydza bowiem najintensywniej pobiera azot od fazy przed kwitnieniem aż do fazy wytwarzania kolb. Pogłównie stosować azot na suche rośliny, tylko w formie mocznika (PULREA^®, PULGRAN^®, MOCZNIK.PL). Stosowanie pogłównie saletry amonowej zawsze powoduje uszkodzenie (poparzenie) roślin.

Poza nawożeniem doglebowym kukurydza dobrze reaguje na dokarmianie dolistne azotem w postaci 6% wodnego roztworu MOCZNIKA, czyli 6 kg MOCZNIKA w 100 litrach wody, łącznie z 5 kg siarczanu magnezu i mikroskładnikami. Nie zapominajmy o dodaniu boru i manganu, a w uprawie bez obornika, także miedzi i cynku. Okres dokarmiania dolistnego jest krótki i praktycznie można tę roślinę dokarmiać od fazy 7. wyrośniętych liści przez około 3 tygodnie, co 6-8 dni. Faza 7. liścia to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, bo wówczas następuje już intensywne pobieranie azotu, a mikroskładniki mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem, na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie - o pH powyżej 6,5. Stosując zabiegi ochrony kukurydzy (na choroby i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z MOCZNIKIEM, zawsze korzystnie jest dodać mangan i do 100 g/ha boru (zapobiega szczerbatości kolby, ogranicza występowanie wielu chorób), szczególnie w suche lata.

Przyorując słomę kukurydzy, powoduje się, iż pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna około 15 kg azotu (N), 5 kg fosforu (P₂O₅) i 30 kg potasu (K₂O). Przy plonie 7 t ziarna, wynosi średnio 105 kg azotu, 35 kg fosforu i 210 kg potasu, czyli w przybliżeniu tyle samo co z dawką 20-25 t obornika bydlęcego. Tak duża ilość składników wprowadzonych ze słomą powinna być uwzględniona przy ustalaniu dawek pod następną roślinę.

Przyorując słomę kukurydzianą, bogatą w azot, nie ma potrzeby stosowania dodatku azotu, by przyspieszyć jej rozkład. Uprawiając kukurydzę po kukurydzy, można dawki nawozów wieloskładnikowych obniżyć, na przykład na glebie średnio zasobnej o około 20-30% fosforu i 50% potasu. Według zaleceń zawartych w tabeli, zaleca się stosować na glebie średnio zasobnej np. 240 kg/ha POLIFOSKI 6 i 120 kg/ha soli potasowej - przy plonie 6 t ziarna oraz 320 kg POLIFOSKI 6 i 160 kg soli potasowej, przewidując plon 8 t ziarna. W roku po przyoraniu słomy kukurydzianej zalecana dawka ulega zmniejszeniu i dla przewidywanego plonu 6 t ziarna wynosi 200 kg/ha POLIFOSKI 6, bez dodatku soli potasowej, natomiast dla plonu 8 t ziarna wynosi 250 kg/ha POLIFOSKI 6, bez dodatku soli potasowej. Dawka azotu to około 15 kg na każdą przewidywaną 1 t ziarna, czyli dla plonu 6 ton wynosi 90 kg N/ha, zaś dla plonu 8 t ziarna 120 kg N/ha.

Prawidłowe nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność kukurydzy na stres termiczny i niedobory wody oraz poprawia skład aminokwasowy białek. Fosfor i magnez decydują także o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym oraz przyspieszonym dojrzewaniu. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Azot może powodować spadek zawartości skrobi i włókna surowego oraz wzrost zawartości tłuszczu w ziarnie.