Owies

Owies ma dość małe wymagania glebowe ze względu na silny system korzeniowy. Może być uprawiany na prawie wszystkich glebach, które są zasobne w wodę, ale nie podmokłe; także na glebach-nowinach. Ze względów ekonomicznych uprawiany jest na glebach słabszych, czyli na glebach kompleksów żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) i słabego (klasa IVb i V), zbożowo-pastewnego mocnego (IIIb-IVa) i słabego (IVa-V) oraz wszystkich glebach kompleksów górskich. Nie uprawiać go na glebach lekkich i suchych, ze względu na wymagania wodne. Im słabsza gleba, tym stosować mniej uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,1), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.

Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by zminimalizować straty wody, a jednocześnie zniszczyć kiełkujące chwasty. Zaleca się wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiewu owsa należy dokonać możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie marca, a tylko w rejonach północno - wschodnim i podgórskim do początku kwietnia. Im wcześniej owies jest zasiany, tym lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a dłuższy okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia) decyduje o lepszym plonie. Siew po 10 kwietnia zawsze obniża plon ziarna.

Silnie rozwinięty system korzeniowy owsa umożliwia dobre pobieranie składników pokarmowych i wody z gleby. Zboże to specyficznie reaguje na nawożenie azotem i fosforem. Bardzo dobrze wykorzystuje trudno dostępny azot i fosfor z gleby, a pomimo to bardzo silnie reaguje na nawożenie tymi składnikami. Reakcja ta zależy w dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów, dlatego owies wymaga zbilansowanego nawożenia.

Owies z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 25-29 kg azotu (N), 13 kg fosforu (P₂O₅), 32 kg potasu (K₂O), 10 kg wapnia (CaO), 5 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO₃ – 10 kg oraz 7 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 250 g żelaza (Fe), 240 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) i 95 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i manganu oraz średnią na niedobór cynku i molibdenu. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,5, a miedzi na glebach – nowinach.

Owies nie lubi gleb przewapnowanych. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300-600 kg/ha dolomitu, ponieważ źle rośnie na glebach ubogich w magnez.

Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10-20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią (na glebach mocniejszych, o uregulowanym odczynie) lub pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7-14 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.

Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego nawożenia owsa w kg/ha*

* - przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 210 kg/ha POLIFOSKI 5, a przy plonie 5 t ziarna - 300 kg/ha POLIFOSKI 5; 1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.

Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.

W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M-MAKS) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA 5 (P:K-1:2).

W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M-MAKS).

Zaleca się, by nawożenie stosować w umiarkowanych dawkach od 15 kg N na zasobnych i dobrze wilgotnych stanowiskach do 20 kg na każdą przewidywaną tonę ziarna na słabych stanowiskach, pomimo że owies pobiera około 25-29 kg azotu na każdą tonę ziarna. Przewidując plon 4 ton należy zastosować więc 60-80 kg N/ha. Na zbyt wysokie i zbyt późno stosowane nawożenie azotem owies reaguje wyleganiem, a w lata suche niskimi plonami. Pamiętając, że ponad 70% azotu zboża pobierają od fazy krzewienia do fazy rozpoczęcia kłoszenia, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w 2 terminach. Nie powinno się także stosować jednorazowo więcej jak 60 kg/ha azotu.

Jeżeli planowana dawka azotu nie przekracza 60 kg/ha, a na glebach mocniejszych - 80 kg N, można ją w całości zastosować przedsiewnie. Wyższe dawki stosować w dwóch terminach. Najlepiej stosować azot wiosną w 2 terminach:

• 1 termin - 7-10 dni przed siewem zboża w ilości 40-70 kg N/ha,
• 2 termin - wcześniej jak u innych zbóż - już w fazie krzewienia, a nie na początku strzelania w źdźbło, kiedy to wyczuwalne pierwsze kolanko - w ilości 30-40 kg N/ha azotu.

Zalecane dawki nawozów azotowych do nawożenia owsa w kg/ha*

* - w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna owsa 5 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 160 kg ZAKSAN® lub 195 kg SALETRZAKU, SALMAGU, a druga dawka (N-2) to 120 kg ZAKSAN® lub 87 kg/ha MOCZNIKA; 1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.

Wyższe dawki azotu, duże zagęszczenie łanu i częste deszcze mogą prowadzić do wylegania zboża, dlatego wielkość drugiej dawki azotu zależy od uwilgotnienia gleby i stanu plantacji. Wyższe dawki zaleca się wysiewać na słabych plantacjach.

W rejonach, gdzie często występują wiosenne niedobory wody wskazane jest zastosowanie dużej (co najmniej 70% planowanej) dawki przedsiewnie w formie mocznika. Zabezpiecza on roślinom azot w początkowym okresie ich wzrostu, ponieważ jest dłużej dostępny dla roślin przy niskich temperaturach i dobrze wilgotnej glebie. Ta forma azotu sprzyja prawidłowemu rozwojowi korzeni, co powoduje że rośliny lepiej zniosą późniejsze niedobory wody, a jednocześnie są dobrze odżywione azotem. Saletrzana forma azotu stosowana przedsiewnie w dużej dawce powoduje zawsze słaby wzrost i rozwój korzeni. Poza glebami zimnymi, podmokłymi owies reaguje wyjątkowo dobrze na nawożenie wyższą, przedsiewną dawkę MOCZNIKA. Pogłównie stosować azot w formie saletry amonowej lub MOCZNIKA.

Owies dobrze reaguje na wiosenne nawożenie siarką. Wskazane jest by stosować wczesną wiosną SALETROSAN [N(S) 26-(13)] lub POLIFOSKĘ 21 [N(MgS) 21-(4-35)] w dawce 150-200 kg/ha. Z dawką 200 kg/ha SALETROSANU wprowadza się 26 kg S/ha a z 200 kg POLIFOSKI 21 ok. 70 kg (SO₃), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu.

Dokarmianie dolistne MOCZNIKIEM można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z MOCZNIKIEM. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie zbóż, pierwszy oprysk należy wykonać w końcu fazy krzewienia (15% roztwór MOCZNIKA + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5-6% roztwór MOCZNIKA + nawóz dolistny z manganem i zawsze tylko do 50 g/ha boru. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna.

Przyorując słomę owsa, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 10 kg azotu (N), 4,5 kg fosforu (P₂O₅) i 26 kg potasu (K₂O), czyli przy plonie 4 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio 40 kg azotu, 18 kg fosforu i 104 kg potasu.

Przyorując słomę owsa, która zawiera więcej azotu (białka) niż słoma pozostałych zbóż, ale glebę bardzo ubogą w azot należy zastosować azot w ilości 6-8 kg na 1 tonę słomy, by przyspieszyć jej rozkład w glebie. Zaleca się stosować 35-45 kg N/ha, a więc około 80-100 kg/ha MOCZNIKA. Mocznik stosować przed przyoraniem słomy, szczególnie zawsze wtedy, gdy po owsie będzie uprawiana roślina ozima.

Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność owsa na choroby, niedobory wody i wyleganie. Decyduje również o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu wiech. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Nadmierne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.