Wiosenne nawożenie azotem

Wiosną, rośliny wykazują zwiększone zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Z tego powodu wiosenne nawożenie ma szczególne znaczenie przy uprawie ozimin. Spośród wszystkich makroskładników pierwszorzędowych tj. N, P, K szczególne znaczenie dla prawidłowego wzrostu ma – azot (N). Niedobór tego pierwiastka ogranicza rozwój i wzrost roślin, co w konsekwencji przekłada się na mniejsze plony. Jego nadmiar zaś, sprzyja wyleganiu, opóźnia dojrzewanie i obniża zawartość tłuszczu w nasionach. Dawkowanie azotu należy więc odpowiednio dobrać, uwzględniając takie parametry uprawy jak: gatunek ,odmianę, stanowisko, rodzaj przedplonu, oczekiwany plon roślin z 1 ha, zawartość azotu mineralnego w glebie. W zależności od oczekiwanych plonów, gatunku rośliny, oraz wymagań nawozowych (nie mylić z pokarmowymi) danej rośliny, całkowitą dawkę azotu dobrze jest podzielić na dwa lub nawet trzy oddzielne zabiegi. Pierwsza, uderzeniowa aplikacja azotu powinna być zgodna z zasadą: nawóz czeka na roślinę, a nie odwrotnie. Zadaniem startowej dawki azotu jest przyspieszenie regeneracji po zimowym okresie spoczynku. Wiosenna wegetacja rusza relatywnie szybko, bo już przy temperaturze 2-3 ºC. Utrzymanie odpowiedniego terminu agrotechnicznego w ostatnich latach niestety ciężko jest pogodzić z obowiązującymi przepisami prawa zabraniającymi stosowania nawozów przed ustawowo wyznaczonym terminem.Rośliną wyjątkowo wymagającą pod względem zapotrzebowania w azot jest rzepak. Jego wymagania są wysokie zarówno pod kątem ilościowym, ale i również ze względu na terminowość aplikacji tego pierwiastka. Szacuje się, że na wytworzenie 1 tony nasion, rzepak musi pobrać 50-60 kg azotu. Jeżeli zakładamy, że oczekiwany plon nasion z 1 ha wyniesie 4 tony, oznacza to, że rzepak potrzebuje 200-240 kg N. Wiosenna dawka azotu, którą należy podać w celu zasilenia plantacji powinna opierać się o bieżący stan pola. czyli od ilości żywych roślin na 1 m² pola. Jeżeli stanowisko dobrze przezimowało, to w takich przypadkach forma azotu pozostaje kwestią drugorzędną. Należy jednak mieć „z tyłu głowy”, że forma azotanowa będzie powodowała rozkrzewienie stanowiska oraz nadmierne uwodnienie tkanek roślin, co przy kapryśnej wiosennej aurze, której często mogą towarzyszyć przymrozki, może skutkować wystąpieniem strat mrozowych. Z tego powodu na stanowiskach, które dobrze przetrwały, okres spoczynku zimowego korzystniejsze jest stosowanie form bądź to amidowej, bądź amonowej. W przypadku stanowisk w słabszej kondycji, należy podjąć ryzyko stosowania formy azotanowej. W sytuacji braku innego rozwiązania jest to jedyna droga do odbudowy plantacji i próby uzyskania satysfakcjonującego plonu. Należy mieć jednak pełną świadomość, że jest to rozwiązanie obarczone ryzykiem większej wrażliwości na mrozy. Ryzyko to więc musi być w pełni świadome i brane pod uwagę.

Zarówno w przypadku startowej dawki azotu dla rzepaku, jak i pszenicy, część tego pierwiastka pochodzi z gleby, jednak resztę należy dostarczyć z nawozów mineralnych. W celu precyzyjnego określenia poziomu wymagań nawozowych w pierwszej kolejności należy określić zawartość azotu mineralnego (N_min) w glebie, oraz całkowite zapotrzebowanie roślin na azot wynikające z zakładanego do uzyskania plonu z ha i pobrania jednostkowego azotu przez roślinę. Wartość tę należy odpowiednio skorygować. Startowa dawka azotu powinna oscylować na poziomie pomiędzy 80 – 120 kg N/ha dla rzepaku, natomiast dla pszenicy dawka ta mieści się w szerokich granicach od 30 - 40 kg N/ha na plantacjach dobrze rozkrzewionych nie wymagających szybkiej interwencji po zimie do 80-100 kg N/ha na plantacjach słabych. Podsumowując, dawka azotu powinna zostać określona na podstawie stanu przezimowania i rozwoju danej plantacji, bilansu azotowego oraz aktualnych warunków wilgotnościowych.

Dobór nawozu azotowego w przypadku uprawy ozimin powinien być dobrze przemyślany. Najpopularniejszy nawóz azotowy tj. saletra amonowa zawiera dwie formy azotu: azotanową (NO₃^-) oraz amonową (NH₄⁺). Takie rozwiązanie w wielu przypadkach okazuje się najbardziej uniwersalne.

Forma azotanowa (NO₃^-) przemieszcza się w profilu glebowym wraz z prądem transpiracji wody i nie jest sorbowana przez kompleks sorpcyjny gleby. Zapewnia to roślinom słabo rozwiniętym, „szybkie dostawy azotu” w momencie jego największego zapotrzebowania. Forma amonowa (NH₄⁺) z uwagi na swój dodani ładunek, wiąże się z kompleksem sorpcyjnym gleby, przez co nie ma możliwości przemieszczania się w profilu glebowym, ale dzięki temu jest dłużej dostępna w glebie, jest odporna na wymywanie i jest pobierana przez korzenie rośliny. Stosowanie nadmiernej ilości formy azotanowej wiąże się oprócz wspomnianego ryzyka rozhartowania roślin w przypadku nagłego powrotu ujemnych temperatur, również z wymyciem azotu w głąb profilu glebowego w przypadku nadmiernych opadów. Stosowanie nawozów w których proporcje obu form azotu są równomierne 50% NO₃^- i 50% NH₄⁺ umożliwia wzajemne uzupełnianie się danych form tego pierwiastka, zapewniając roślinom jego stały dostęp.

Takie właściwości wykazują nawozy: ZAKSAN^®, PULAN^®, SALMAG^® oraz SALETRZAK. ZAKSAN^® oraz PULAN^® to saletra amonowa o proporcjach azotu 1:1 w postaci szybko działającej formy azotanowej NO₃^- oraz azotu amonowego NH₄⁺ odpornego na wymywanie. Nawozy typu SALMAG^® oraz Saletrzak obok azotu, posiadają w swoim składzie wapń (rzepak wykazuje zapotrzebowanie na ten pierwiastek na poziomie ok 50 kg) oraz magnez który usprawnia procesy fotosyntezy. Dobór nawozu oraz oszacowanie dawki ma więc niebagatelne znaczenie w uprawie ozimin.

Ważnym elementem który wpływa na plonowanie oraz ogólną kondycję roślin, w tym rzepaku, ale również zbóż jest siarka. Pierwiastek ten jest potrzebny przede wszystkim wiosną. Z uwagi na to, jego aplikację może odbywać się łącznie z azotem. Dawkę siarki można obliczyć z stosunku N:S, który w przypadku rzepaku powinien wynosić od 7:1 do 5:1, czyli na 7-5 kg azotu powinien przypadać 1 kg siarki. W przypadku zbóż stosunek ten wynosi 10:1. Siarka znacznie wspomaga wykorzystanie azotu odgrywając ważną rolę w metabolizmie białek i enzymów. Jej brak jest szczególnie widoczny na terenach ubogich w ten pierwiastek.

Poza makroskładnikami, w uprawie rzepaku nie wolno zapominać o mikroskładnikach, w przypadku rzepaku ozimego w szczególności o borze (B). Jak wykazują badania, Polskie gleby są bardzo ubogie w ten składnik pokarmowy dlatego należy go dostarczać wraz z nawożeniem doglebowym bądź dolistnie. Skutkami niedoboru boru są: zgrubienia w dolnej części łodygi, nierównomierny wzrost, porowatość korzeni, krótsze korzenie boczne oraz słabo wykształcone łuszczyny. Wszystko to może decydować o ostatecznym poziomie plonów.
We wczesnowiosennym nawożeniu ozimin warto wykorzystać nawozy zawierające siarkę, tj. Saletrosan^®,26,, Saletrosan^®,30, SALMAG^® może zawierać w składzie zarówno siarkę (SALMAG^® z siarką :N - 27,5%-; Ca-6,5% SO₃-11%), jak i bor (SALMAG^® z borem: N-27,5%, Ca-3,5, MgO -4%, bor 0,2%), Polifoska^®21, Pulgran^®S. Zastosowanie takich produktów przy odpowiednim zbilansowaniu redukuje dodatkowe nawożenia siarką. Nowym produktem oferowanym przez Grupę Azoty jest Saletrosan^®,26 z borem, produkt ten dzięki odpowiednio zbilansowanym składnikom pokarmowym (26% azotu i 13% siarki w łatwo dostępnej dla roślin formie) sprawia, że produkt ten jest niezastąpiony w wiosennym nawożeniu roślin siarkolubnych do których zalicza się rzepak ozimy. Dodatek 0,3% (B) zaspokaja wczesnowiosenne potrzeby potrzeby pokarmowe względem tego składnika żywieniowego.

Nawozy produkowane w Grupie Azoty tj. np. ZAKSAN^®, SALMAG^® wykazują bardzo dobre właściwości fizyczne jak: grubość, wielkość i twardość granuli. W przemysłowych, wielkohektarowych uprawach rzepaku i zbóż daje to przewagę, umożliwiając możliwość wysiewu nawozu na odległości nawet do 42 m (ZAKSAN^®) co przekłada się na mniejszą ilość wykonywanych przejazdów oraz na redukcję ponoszonych w związku z tym kosztów.