Odczyn gleby decyduje o dostępności fosforu dla roślin

Fosfor to podstawowy makroskładnik, który wpływa na wysokość i jakość uzyskiwanych plonów. Z uwagi na funkcje jakie pełni w roślinie, powinniśmy zadbać, aby nie brakowało go w glebie. Niestety tak nie jest…

Duży wpływ na dostępność fosforu glebowego dla roślin, ma odczyn gleby. A z tym nadal mamy ogromny problem, ponieważ aż 40% polskich gleb wykazuje odczyn bardzo kwaśny lub kwaśny, a więc wymaga natychmiastowego wapnowania.

Zasobność gleb w fosfor

W Polsce ok. 41% gleb charakteryzuje się wysoką lub bardzo wysoką zawartością fosforu, jednocześnie, aż 33% gleb ma zawartość niską, bądź bardzo niską. Wpływ na zawartość fosforu w glebie ma skała macierzysta, z której gleba została wytworzona.

Niestety tylko 2-10% z puli fosforu, która znajduje się w glebie jest dostępna dla roślin, z czego tylko 1% jest łatwo przyswajalny przez rośliny.


Rośliny pobierają fosfor wyłącznie w dwóch formach, jako:

• jon fosforowy jednowartościowy (H₂PO₄^-):
  1. jest to najczęściej pobierana forma fosforu dla roślin;
  2. pobierany jest z gleby w środowisku kwaśnym i lekko kwaśnym;
  3. w glebach o odczynie bardzo kwaśnym, wiąże się z żelazem, glinem, manganem, natomiast w glebach o odczynie zasadowym łączy się z wapniem lub magnezem tworząc nierozpuszczalne sole;
• jon fosforowy dwuwartościowy (HPO₄^-2):
  1. rzadziej w polskich glebach pobierana forma fosforu;
  2. pobierany z gleb o odczynie zasadowym lub lekko kwaśnym;
  3. łatwo łączy się z jonami wapnia i magnezu tworząc nierozpuszczalne (niedostępne) sole.

pH, a przyswajalność fosforu

Wykorzystanie puli fosforu glebowego przez rośliny zależy od szeregu czynników m.in. od pH gleby. Wg różnych autorów zakres pH, w którym rośliny najbardziej efektywnie pobierają fosfor mieści się w przedziale pH 5,6-7,2, niektórzy badacze wartość tę zawężają do pH 6-7, za optymalną podając 6,5. Dostępność fosforu dla roślin maleje wraz ze spadkiem wartości pH. Zależność tę obrazuje tabela 1.

Tab. 1. Dostępność fosforu dla roślin w zależności od odczynu

Źródło: Jurga B., Filipek A. 2017

Nieuregulowany odczyn pH powoduje, że rośliny nie są w stanie w pełni przyswoić składników dostarczanych w nawozach mineralnych, czy organicznych. Ponadto w glebach charakteryzujących się niskim pH fosfor może zostać utracony bezpowrotnie z gleby na skutek takich procesów jak: erozja wietrzna i powierzchniowa oraz wymywanie w głąb profilu glebowego. W ten sposób składniki pokarmowe wniesione z nawozami mineralnymi, organicznymi nie są wykorzystane przez rośliny, a rolnik z tego tytułu ponosi stratę. Ponadto takie działanie nie pozostaje obojętne dla środowiska wodnego.

Uregulujmy odczyn gleby – to się opłaca!

Gospodarowanie w warunkach uregulowanego odczynu gleby jest zabiegiem optymalizującym dostępność fosforu i innych niezbędnych dla roślin składników pokarmowych. Ponadto wapnowanie wpływa na szereg innych procesów, jak m.in. poprawienie struktury gleby, co wiąże się bezpośrednio z lepszą penetracją gleby przez korzenie roślin, a tym samym lepsze wykorzystanie wody i składników pokarmowych. W ten sposób ogranicza się również spływ powierzchniowy, co wpływa na dbałość o środowisko naturalne, ponieważ zmniejsza się ryzyko przedostania się szkodliwych ilości fosforu do wód.

Literatura:
1.Jurga B., Filipek A. 2017. Wpływ wybranych praktyk rolniczych na dostępność fosforu dla roślin – przegląd piśmiennictwa. Studia i Raporty IUNG-PIB. Zeszyt 53(7): 55-66.
2.Czubiński T. (red.) 2017. Leksykon nawożenia. PWR Wyd. I: 20-23.
3.Holubowicz-Kliza G. 2009. Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze. Inst. Upowszechnieniowa Nr 158. IUNG-PIB: 16-21.