Czynniki wpływające na plonowanie rzepaku ozimego

Wielkość i jakość plonu rzepaku zależą od potencjału genetycznego odmiany oraz oddziaływania czynników klimatyczno-glebowych i agrotechnicznych, w tym m. in. nawożenia, ochrony roślin i zbioru nasion. W rozwoju rzepaku można wyróżnić trzy pogodowe okresy krytyczne mające wpływ na jego plonowanie, a mianowicie jesień, zima oraz okres od wiosny do kwitnienia roślin. Przed zahamowaniem wegetacji jesiennej rzepak powinien wytworzyć 8 – 10 liściową rozetę oraz posiadać szyjki korzeniowe o grubości, co najmniej 0,6 cm. Z kolei gęstość nadziemnej biomasy powinna wynosić 1,4 – 1,8 kg/m². Tak przygotowane rośliny są w stanie wytrzymać bez okrywy śnieżnej temperatury do -20ºC, pod warunkiem braku gwałtownych spadków temperatur czy silnych wiatrów. Negatywny wpływ na przezimowanie roślin mają skoki temperatury w okresie jesiennym oraz przemienne warunki pogodowe zimą, kiedy to po okresach mrozów następują okresy ocieplenia prowadzące do rozhartowania roślin. Gdy niezamarznięte pole zostaje przykryte śniegiem bądź skorupą lodową lub zalane wodą wówczas rzepak ginie z powodu braku tlenu.

W okresie wiosennym rzepak wykazuje niewielkie wymagania cieplne. Bardzo niekorzystne są późne przymrozki, zwłaszcza na słabszych plantacjach, które mogą prowadzić do przemarzania pąków kwiatowych, kwiatów i młodych łuszczyn. Korzystny wpływ na plon ogólny oraz na zawartość tłuszczu mają umiarkowane temperatury występujące w okresie kwitnienia i dojrzewania rzepaku. Z kolei wysokie temperatury występujące w końcowym okresie wegetacji roślin wpływają między innymi na wzrost zawartości białka oraz zmniejszenie „zaolejenia” nasion rzepaku.

Rzepak wykazuje duże zapotrzebowanie na wodę. Potrzeby opadowe rzepaku wynoszą w granicach 600 – 700 mm rocznie, a na glebach charakteryzujących się dużą retencją mogą być o 100 mm mniejsze. Podczas jesiennej wegetacji rzepak ozimy wymaga od 100 do 150 mm wody, z kolei w trakcie wegetacji wiosennej zdecydowanie więcej. Korzystny wpływ na plonowanie rzepaku mają częste i równomiernie rozłożone opady w okresie kwitnienia roślin. Od fazy paków kwiatowych do wykształcania nasion rośliny wykazują szczególną wrażliwość na brak wody. Jej niedobór w tym krytycznym okresie objawia się zmniejszeniem rozgałęziania, zasychaniem i opadaniem pąków oraz kwiatów, ograniczając tym samym liczbę łuszczyn i nasion. Warunkiem uzyskania dużych i jakościowo dobrych plonów rzepaku jest również odpowiednie zaopatrzenie roślin zarówno w podstawowe składniki pokarmowe, takie jak azot, fosfor, potas, magnez i siarka, jak również w mikroskładniki, jak bor, mangan, miedź, cynk, żelazo i molibden.