Gutacja czy płacz roślin?

W przypadku dobrego zaopatrzenia korzeni roślin w wodę oraz wysokiej wilgotności względnej powietrza następuje silne ograniczenie transpiracji. Wówczas w miejscach zakończenia wiązek przewodzących w blaszkach liściowych dochodzi do wydzielania (wypychania) kropli płynu, czyli tzw. gutacji. Gutacja, od łacińskiego słowa gutta, czyli kropla, to zjawisko polegające na wydzielaniu kropel wodnych roztworów związków organicznych oraz soli mineralnych. Gutacja jest cechą gatunkową i zachodzi wskutek parcia korzeniowego. Pomaga roślinie pozbyć się nadmiaru wody i niektórych soli. W przypadku roślin naczyniowych krople wodnych roztworów wydzielane są przez hydatody, czyli szparki wodne znajdujące się w epidermie liści. Hydatody znajdujące się na brzegach blaszki liściowej są strukturami wyspecjalizowanymi do usuwania z rośliny nadmiaru wody łącznie z zawartymi w niej solami. Zjawisko gutacji występuje między innymi u nasturcji, zbóż czy kapusty.

Niekorzystnymi skutkami gutacji może być pozostawanie na liściach po wyparowaniu wody warstewki cukrów i soli mineralnych w postaci małych białych kropek. Jest to przede wszystkim niekorzystne w przypadku upraw roślin ozdobnych. Dodatkowo wilgoć gromadzona na liściach może przyczyniać się do rozwoju grzybów.

Gutacja często mylona jest z płaczem roślin, który również wywołany jest parciem korzeniowym, jednak występuje tylko u niektórych grup roślin. Zjawisko to spotykane jest u roślin drzewiastych w okresie wczesnowiosennego wybijania pąków i dużego zapotrzebowania na wodę. W miejscach uszkodzeń pni lub konarów dochodzi do wypływania soku roślinnego, czyli płaczu roślin. Zjawisko to spotyka się u brzozy, klonu oraz niektórych palm. Szacuje się, że brzoza zraniona w okresie wiosennym może wydzielać nawet do 5 litrów płynu w ciągu godziny, podczas gdy winorośl do 1 litra. Wyciekający z miejsca przecięcia płyn to wodny roztwór cukrów wraz z solami mineralnymi. W przypadku roślin zielnych obserwuje się wystąpienie zjawiska płaczu po odcięciu pędu powyżej szyjki korzeniowej.