Ze składników pokarmowych na plonowanie rzepaku ozimego najsilniej wpływa nawożenie azotem. Niedobór tego makroelementu ogranicza wzrost i rozwój roślin, co w konsekwencji zmniejsza plony nasion. Nadmiar zaś sprzyja wyleganiu, opóźnia dojrzewanie i obniża zawartość tłuszczu w nasionach.

Lubi azot

Rzepak ma bardzo duże potrzeby pokarmowe względem azotu. Ocenia się, że na wytworzenie 1 dt nasion musi pobrać 5-6 kg azotu. Oznacza to, że dla wytworzenia 40 dt nasion z 1 ha potrzebuje 200-240 kg N. Oczywiście, część azotu pochodzi z gleby, a resztę należy dostarczyć w nawozach mineralnych. Aby precyzyjnie określić dawkę azotu należy znać ilość azotu mineralnego w warstwie glebie 0-90 cm. Niestety, niewielu rolników wykonuje takie badanie. Reprezentatywne dla całego pola próbki gleby należy pobrać z trzech głębokości: 0-30, 30-60 oraz 60-90 cm, a następnie niezwłocznie dostarczyć do Stacji Chemiczno-Rolniczej. Oznaczenie ilości azotu mineralnego w jednej próbce gleby kosztuje 37,27 zł. Pobranie prób gleby należy wykonać dostatecznie wcześnie, aby uzyskać wyniki na czas. Dysponując wynikami badań laboratoryjnych ze Stacji Chemiczno-Rolniczej można wyliczyć zapotrzebowanie na azot, który trzeba dostarczyć w nawozach mineralnych.

Przykład:

• Oczekiwany plon – 40 dt/ha;
• Zapotrzebowanie na azot = 40 dt x 6 kg N = 240 kg N/ha;
• Ilość azotu mineralnego w glebie (w warstwie 0-90 cm) – 90 kg N/ha;
• Zapotrzebowanie na azot z nawozów = 240 kg N/ha - 90 kg N/ha = 150 kg N/ha;

Trzeba jednak uwzględnić wykorzystanie azotu mineralnego z nawozów przez rzepak, które wynosi 65%, więc rzeczywiste zapotrzebowanie na azot w nawozach wynosi: 150 kg N : 0,65 = 231 kg N/ha.

Stosowanie wysokich dawek azotu jest uzasadnione na glebach żyznych i dobrze uwilgotnionych. Natomiast niecelowe jest na glebach lżejszych i przy małych opadach. Niedobór wody nie pozwala bowiem roślinom na dobre wykorzystanie azotu.

Podzielić na dwa lub trzy

Nawożenie azotem rzepaku należy wykonać w dwóch lub trzech terminach. Procentowy udział poszczególnych dawek w łącznej dawce zależy od jej wysokości oraz warunków wilgotnościowych. Mniejsze dawki azotu stosuje się najczęściej w dwóch terminach: 60-70% łącznej dawki w pierwszym i 30-40% w drugim. Większe należy wnieść w trzech terminach: stosując 60, 30 i 10%. W rejonach o równomiernie rozłożonych opadach powinno się w pierwszej dawce zastosować połowę łącznej dawki, a w dwóch pozostałych terminach po 1/4. Podział dawek ogranicza ryzyko wylegania rzepaku a także przyczynia się do lepszego wykorzystania azotu przez rośliny, pod warunkiem dobrego uwilgotnienia gleby.

Pierwszy raz jest najważniejszy

Pierwszą dawkę azotu zaleca się stosować wcześnie zgodnie z zasadą, że „Azot powinien czekać na rzepak, a nie rzepak na azot”. Niestety, w praktyce niekiedy trudno jest to pochgodzić z przepisami ustawy o nawozach i nawożeniu z dnia 10 lipca 2007 roku (Dz.U. nr 147, poz. 1033), która zabrania stosowania nawozów na polach przykrych śniegiem oraz zamarzniętych do głębokości 30 cm.

Corocznie rolnik sam musi podjąć decyzję o terminie rozsiania nawozów azotowych w pierwszych terminie – musi to być „ten” moment. Zastosowanie zarówno zbyt wcześnie, jak i zbyt późno jest niekorzystne. Z pierwszym przypadkiem wielu rolników spotkało się w 2013 roku, gdy na początku marca rozsiali nawozy azotowe, a potem przyszła zima i takie działanie okazało się niekorzystne dla części plantacji. Szczególnie niebezpieczne jest podawanie we wczesnym terminie dużych dawek nawozów zawierających azot w formie saletrzanej (azotanowej), która sprzyja rozhartowaniu rzepaku. Tymczasem właśnie na przedwiośniu rzepak jest najbardziej wrażliwy na uszkodzenia powodowane przez niską temperaturę. Z kolei zwlekanie z wykonaniem nawożenia może spowodować, że na pole w ogóle nie da się wjechać. Często korzysta się z okazji podczas nocnych spadków temperatury, gdy gleba jest zamarznięta. Szczególnie intensywnie w pierwszym terminie należy nawozić plantacje osłabione po zimie. Maksymalna dawka azotu zastosowana w tym okresie wynosi 100 kg N/ha.

Nie zapomnij o siarce

Oprócz azotu, rzepakowi trzeba także podać siarkę. Przyjmuje się, że na 1 dt oczekiwanego plonu nasion rzepak musi pobrać 1 kg siarki (S), czyli 2,5 kg SO3. Jednak zarówno niedobór, jak i nadmiar siarki, są dla roślin niekorzystne. Brak tego makroelementu ogranicza wzrost roślin, zwiększa podatność na choroby, zmniejsza zawartość tłuszczu w nasionach oraz ich plon. Natomiast nadmiar zakwasza glebę, osłabia wzrost rzepaku, zwiększa zawartość glukozynolanów w nasion oraz zmniejsza plon. Dlatego maksymalna dawka siarki w uprawie rzepaku ozimego nie powinna przekraczać 50 kg siarki (S), czyli 125 kg SO3 na 1 ha. Przyjmuje się orientacyjnie, że wysokość dawki siarki powinna wynosić 20% łącznej dawki azotu.

W pierwszym terminie można stosować nawozy azotowe (Kędzierzyńska Saletra Amonowa, Saletra Amonowa 32 Makro, PULAN^®, Salmag^®, Salmag z Borem^®, Saletrzak 27 Standard) oraz azotowo-siarkowe (Saletrosan^® 26 Makro, Polifoska^® 21, Salmag z Siarką^®, Siarczan Amonu AS21). Część z tych nawozów (Saletra Amonowa 32 Makro, Salmag^®, Salmag z Borem^®, Saletrzak 27 Standard, Polifoska^®21) zawiera także magnez, który jest składnikiem chlorofilu i bez niego rośliny nie są w stanie skutecznie prowadzić procesu fotosyntezy. Natomiast Salmag z Borem^® dostarcza także niezbędnego dla rzepaku boru. Jest to mikroelement, na którego niedobór rzepak jest najbardziej wrażliwy. Szacuje się, że z plonem 40 dt nasion z 1 ha rzepak pobiera co najmniej 240 g boru. Siarczanu Amonu AS21 nie powinno się jednak stosować na plantacjach osłabionych po zimie oraz na polach o niskim pH.

Poprawić także trzeba

Drugą dawkę azotu rozsiewa się w fazie pąkowania rzepaku a trzecią na początku kwitnienia. W tych terminach można stosować nawozy zawierające azot w formie saletrzanej i amonowej (Kędzierzyńska Saletra Amonowa, Saletra Amonowa 32 Makro, PULAN^®) oraz amidowej (PULREA^®, Mocznik.pl^®).