Mniej znaczy więcej – Chrzan

Chrzan (Cochlearia armoracia L.) pochodzi z południowo – wschodnich obszarów Europy, w Polsce był już znany w średniowieczu.

Chrzan to bylina. Posiada silnie rozwinięty korzeń główny, który stanowi część jadalną. Korzeń jest mięsisty i może osiągnąć średnicę 10 cm, pokryty jest żółtobiałą skórką. Miąższ jest biały, nieco włóknisty. Z upływem czasu korzenie drewnieją i nabierają bardziej ostrego smaku.

Chrzan dobrze rośnie i plonuje w klimacie naszego kraju. Na zimę nie wymaga okrycia. Część nadziemna wytrzymuje spadki temperatury do - 4°C. Chrzan ma bardzo wysokie wymagania wodne. W wyniku niedoborów wody korzenie stają się cienkie, rozgałęzione i zdrewniałe. Przy dużej zasobności w wodę korzenie gniją.

Pod uprawę chrzanu nadają się gleby żyzne ale niezbyt ciężkie, zasobne w wodę np. mady, lessy. Nieodpowiednie są gleby ciężkie gdyż na takich glebach korzenie będą niekształtne, łykowate i zdrewniałe i mają zbyt mało piekący smak.

Chrzan jako roślina wieloletnia zajmuje pole na rok, czasami dwa lata. Dobrym przedplonem są wszystkie rośliny rosnące na oborniku, wyjątek stanowią rośliny kapustne, które łączą z chrzanem wspólne choroby i szkodniki.

Pod uprawę chrzanu stosuje się jesienią obornik w dawce 30-50 t/ha. Nawożenie nawozami typu NPK również przeprowadza się jesienią i w zależności od zasobności gleby dawka powinna wynosić 150-200 kg/ha. Nawożenie azotem w dawce 150-200 kg N/ha. Dawka ta zazwyczaj jest dzielona. Połowę wysiewa się przed sadzeniem chrzanu, zaś resztę pogłównie do końca lipca. Na żyznych glebach możemy pominąć nawożenie obornikiem, zwiększając dawkę azotu do 300kg N/ha. Chrzan korzeni się dość głęboko i wymaga głębokiego spulchnienia gleby, nawet do 40 cm.

Chrzan rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie czyli za pomocą sadzonek korzeniowych które otrzymujemy z bocznych korzeni, wyrastających z korzenia głównego. W pierwszym roku uzyskuje się 2-3 sadzonki. Chrzan sadzi się jak najwcześniej wiosną, gdy tylko gleba przeschnie. Najpopularniejsze metody uprawy to na płask i na redlinach.

Zabiegi pielęgnacyjne polegają na usuwaniu chwastów, na które chrzan jest bardzo wrażliwy w początkowym okresie wzrostu. Częstym zabiegiem pielęgnacyjnym jest usuwanie drobnych korzeni bocznych, pozostawiając 2-3 wyrastające na końcu korzenia głównego. Aby oczyścić korzenie należy odorać ziemię pługiem z jednej strony rzędu, wykonać zabieg pielęgnacyjny i ponownie nasypać ziemię. Podobnie przeprowadza się zbiór korzeni. Korzenie przechowuje się w kopcach. Korzenie układa się warstwami, przesypując wilgotną ziemią lub piaskiem.

Chrzan posiada charakterystyczny ostry smak, który powoduje zawartość izotiocyjanianu allilu. Związek powstaje w trakcie ucierania korzeni. Związek ten jest bardzo lotny dlatego z czasem ostrość maleje. Chrzan poza walorami smakowymi posiada dużą wartość odżywczą – białko, witamina C, kwas nikotynowy, sole mineralne.
Chrzan znajduje zastosowanie jako warzywo przyprawowe oraz środek konserwujący. Chrzan poszukiwany jest także w przemyśle farmaceutycznym, głównie jako składnik leków przeciwko schorzeniom wątroby i pęcherzyka żółciowego.