Rzepak ozimy, to gatunek wymagający. Wymaga starannej agrotechniki, odpowiedniego nawożenia, ochrony przed agrofagami... Duży wpływ na plon nasion ma również przebieg warunków pogodowych. W uprawie rzepaku, nie może być przypadku. Właściwa, z góry przemyślana strategia prowadzenia plantacji, to konieczność.
Co się dzieje z plonem rzepaku?
Potencjał plonowania rzepaku ozimego, to 5,5 – 6 t/ha. Niestety, w rzeczywistości zbieramy z naszych pól średnio 2,5 – 4 t/ha. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele… Począwszy od nieodpowiedniego stanowiska pod zasiewy (niska kultura gleby, nieuregulowany odczyn, niska zasobność gleby w składniki pokarmowe, gleba zagęszczona itp.), poprzez brak zbilansowanego nawożenia, niewłaściwe uproszczenia w zmianowaniu i agrotechnice, a także brak lub niewystarczająca ochrona przed wszystkimi grupami agrofagów, jakimi są chwasty, choroby i liczne szkodniki. Na potencjał plonowania duży wpływ ma również pogoda, na którą niestety nie mamy wpływu…
Pogoda nie rozpieszcza… wciąż niepewna przyszłość plantacji
Już podczas jesiennej wegetacji, rośliny miały utrudniony początkowy wzrost i rozwój, ponieważ wrzesień był suchy i bardzo ciepły. W takich warunkach skuteczność jesiennej ochrony herbicydowej, nie zawsze była skuteczna, ponieważ brak było odpowiednich warunków, aby preparaty mogły prawidłowo działać. Do tego w bardzo dużym nasileniu wystąpiły szkodniki. Jest to bardzo duży problem na plantacji rzepaku. Brak zapraw insektycydowych powoduje, że na zasiewach, masowo pojawiają się szkodniki, które żerują na młodych siewkach. Uszkodzone rośliny mają niższą mrozoodporność i są bardzie podatne na choroby. W chwili obecnej nie wiemy jeszcze jaki będzie stan roślin po zimie…
Właściwe decyzje, tylko po analizie sytuacji na polu
Aby móc, prawidłowo określić sytuację na polu, koniecznie należy wykonać ocenę stanu plantacji. Najprościej taką ocenę wykonać wiosną po ruszeniu wegetacji. Jednak wówczas taka ocena byłaby spóźniona, gdyż rzepak jest gatunkiem, który bardzo wcześnie wznawia wegetację, bo już w temperaturze powyżej 0°C. Wobec powyższego ocenę stanu plantacji rzepaku należy wykonać najlepiej, jeszcze w trakcie trwania spoczynku zimowego, czyli przed ruszeniem wegetacji roślin.
Rzepak ma wysokie wymagania pokarmowe
Wg prof. Niewiadomskiego nawożenie jest największym czynnikiem kształtującym plon rzepaku. Prawidłowe nawożenie powinno zagwarantować odpowiednie odżywienie roślin na każdym etapie ich rozwoju. Z tego powodu, nic nie powinno być przypadkowe, a znajomość zasobności stanowiska, potrzeb pokarmowych rzepaku (tabela 1), a także dynamiki pobierania składników pokarmowych (wykres 1) i ich akumulacji w poszczególnych organach pozwala na prawidłowe planowanie nawożenia.
Tabela 1. Potrzeby pokarmowe rzepaku
| Składniki pokarmowe (kg/t nasion i słomy) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| N | P2O5 | K2O | CaO | MgO | SO3 |
| 50-60 | 20-40 | 40-70 | - | 6-10 | 38-50 |
| 61-73 | 43-47 | 96-107 | 80-86 1 | 1-12 | - |
| 55-60 | 30-40 | 70-90 | 60-80 | 12-18 | 35-45 |
Źródło: Finck, 1992;Barłóg i in.,2006;Grzebisz, propozycja
| Składniki pokarmowe (g/t nasion i słomy) | ||||
|---|---|---|---|---|
| B | Cu | Mn | Mo | Zn |
| 60-80 | 10-40 | 100 | 1-2 | 60-150 |
Wykres 1. Dynamika akumulacji makroskładników przez rzepak ozimy
IMGC#3#60
Źródło: Szczepaniak W. 2016
Wiosenne nawożenie rzepaku
Planując wiosenne nawożenie, koniecznie należy uwzględnić stan plantacji i kondycję roślin po zimie. Nawożenie plantacji słabo rozwiniętych powinno być wykonane jak najszybciej, ponieważ rośliny będą potrzebowały składników pokarmowych w celu regeneracji.
Rzepak w okresie od fazy początku wzrostu wydłużeniowego (strzelanie w pęd) do końca kwitnienia ma największe potrzeby względem potasu i azotu (składniki akumulowane w roślinie w największej ilości). Z tego względu, koniecznym staje się efektywne nawożenie, takie, które umożliwiłoby wytworzenie dużej ilości biomasy, która jest niezbędna do gromadzenia składników pokarmowych. W wiosennym nawożeniu należy uwzględnić wszystkie pierwiastki, a nie tylko azot.
Na dostępność składników pokarmowych zawartych w glebie wpływa:
- odczyn gleby,
- proporcje pomiędzy poszczególnymi pierwiastkami,
- synergizm i antagonizm pierwiastków,
- temperatura powietrza i gleby,
- warunki świetlne,
- warunki powietrzno-wodne.
Nawożenie azotem
Regenerację roślin po zimie należy rozpocząć od dostarczenia roślinom nawozu azotowego. Jeśli przed zimą rzepak był dobrze rozwinięty (10-12 liści, szyjka korzeniowa ok. 15-18mm), obsada w granicach 40-50 roślin/m2, a straty po zimie są niewielkie, to nawożenie azotem można wykonać bardzo wcześnie (często już w lutym).
Do nawożenia warto wykorzystać wówczas formę amidową azotu, zawartą np. w nawozach Mocznik.pl, PULREA®, PULGRAN® lub amonową, stosując np.: Siarczan amonu AS 21, Polifoska® 21. Do nawożenia można również wykorzystać nawozy, które w niewielkiej ilości zawierają azot na formie azotanowej, który pobudza tworzenie nowych liści i pędów bocznych, jak np. Saletrosan® 26, RSM®.
Natomiast jeśli po zimie, straty na plantacji są znaczne, a azot można zastosować dopiero w marcu, wówczas do nawożenia powinniśmy wybierać nawozy szybkodziałające oparte na azotanowej formie azotu, jak np. Zaksan®, Saletra Amonowa 32, PULAN®.
Nawożenie siarką
Siarka jest jednym z podstawowych składników, które warunkują pobranie i wykorzystanie azotu z gleby. Wpływa na szereg procesów biochemicznych zachodzących w roślinie oraz zwiększa odporność roślin na choroby i szkodniki. Z tego względu pierwiastek ten powinien być dostarczony roślinom już we wczesnowiosennym nawożeniu. Siarkę można uzupełnić wykorzystując nawozy azotowe wzbogacone tym pierwiastkiem, jak np.: Saletrosan® 26, RSM®S, PULASKA®, Siarczan amonu AS 21, Polifoska® 21.
Fosfor, potas, magnez
Nawożenie tymi pierwiastkami uzależnione jest od zasobności gleby w przyswajalne formy tych pierwiastków w glebie oraz od wielkości nawożenia przedsiewnego. Przy średniej zasobności gleby, uwzględniając nawożenie jesienne, warto pomyśleć o nawożeniu startowym. Zaleca się wówczas nawożenie: potas - 40–60 kg K2O/ha, fosfor - 15–20 kg P2O5/ha, magnez - 25 kg MgO/ha. Stosowanie w/w makropierwiastków zwiększa działanie azotu. Ponadto fosfor wspomaga rozwój systemu korzeniowego, co pozwala na szybszą regenerację roślin po zimie. Natomiast potas, zwiększa odporność roślin na choroby oraz zmniejsza wrażliwość roślin na okresowe braki wody w glebie.
Dokarmianie dolistne
W nawożeniu dolistnym zaleca się przede wszystkim stosowanie mikroskładników, z których najważniejszymi w uprawie rzepaku są: bor, mangan, molibden. Pierwszy zabieg dokarmiania dolistnego warto przeprowadzić w miarę wcześnie, tzn. gdy rośliny częściowo odbudują rozetę po zimie.
Zwalczanie szkodników, chorób i chwastów
Wiosną rzepak może być atakowany przez wiele szkodników. W celu monitoringu ich występowania, głównie chowacza brukwiaczka, który może nalatywać na plantacje, już przy temperaturze 6°C, należy wystawić naczynia żółte. Ponadto plantację warto kontrolować pod względem występowania chorób, w tym suchej zgnilizny kapustnych, która może powodować straty w plonie nasion sięgające 60%. Przy dużej presji, warto wykonać zabieg grzybobójczy (najczęściej jest to fungicyd typu regulator wzrostu). Należy pamiętać, że skuteczność działania triazoli warunkowana jest temperaturą (wymagają temperatury ok. 12°C). Mając na uwadze jesienne warunki pogodowe, nie bez znaczenia pozostanie również wiosenna korekta zachwaszczenia. Przebieg jesiennej wegetacji oraz warunki atmosferyczne, jakie jeszcze wciąż przed nami, powodują, że wciąż zastanawiamy się nad przyszłością plantacji rzepaku ozimego. Niemniej tylko podejmowanie odpowiednich decyzji w odpowiednim czasie, daje możliwość efektywnej, ekonomicznej uprawy.
Literatura:
1.Grzebisz W. 2011. Technologia nawożenia roślin uprawnych – fizjologia plonowania, Tom 1, Oleiste, okopowe i strączkowe, Wyd. PWRiL, Poznań;
2.Szczepaniak W. 2016. Optymalizacja wiosennego nawożenia azotem w uprawie rzepaku ozimego i pszenicy ozimej. Wykład podczas konferencji Profesjonalna uprawa rzepaku ozimego i zbóż - nowatorskie rozwiązania i możliwości w świetle zmieniającego się klimatu – 16.02.2016 Łosiów;
4.Lubaszka P. 2017. Rola składników pokarmowych w uprawie rzepaku. Wykład podczas Agrosympozium „Produkcja rzepaku dziś i jutro” 02.02.2017 r. Opole.
