Na ilość i jakość plonu duży wpływ mają czynniki agrotechniczne w tym wybór odpowiedniej odmiany. Błędy popełniane już na etapie siewu i początkowego wzrostu roślin nie pozostają bez wpływu na kształtowanie się przyszłego plonu ziarna.

Prawidłowa agrotechnika – pomimo ogromnej wiedzy nadal popełniamy błędy…

Czynniki agrotechniczne mają bardzo duży wpływ na uzyskiwanie wysokich plonów o dobrych parametrach jakościowych ziarna. Tylko w warunkach prawidłowej agrotechniki może się ujawnić potencjał odmiany, zakodowany genetycznie.

Ważny jest dobór odpowiedniej odmiany

Najtańszym sposobem zwiększania plonów zbóż jest wprowadzenie do uprawy nowych odmian. Na rynku znajduje się wiele odmian pszenicy ozimej, zarówno z polskiego katalogu odmian, jak i z katalogu unijnego (CCA), które bardziej lub mniej nadają się do uprawy w naszych warunkach klimatycznych. Zanim zaopatrzymy się w materiał siewny, warto wcześniej zapoznać się z charakterystyką odmiany. W opisie odmiany zawarte są podstawowe informacje o odmianie, m.in. mrozoodporność, zdrowotność, podatność na wyleganie, wczesność dojrzewania, wymagania odnośnie stanowiska itp.

Bardzo pomocne mogą też być wyniki badań prowadzonych na terenie całej Polski w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Pozwalają one wybrać określoną odmianę dopasowaną do warunków panujących w naszym gospodarstwie. Przy wyborze warto korzystać z Listy Odmian Zalecanych (LOZ). Uprawa odmian mało znanych i nie sprawdzonych w warunkach klimatycznych Polski bywa ryzykowna. W obrębie gospodarstwa warto wysiewać więcej niż jedną odmianę. Wówczas w warunkach srogiej i bezśnieżnej zimy mamy mniejsze ryzyko wymarznięcia. Przykładem może być bardzo mroźna zima 2011/2012, kiedy w wielu regionach Polski wymarzło większość zasiewów jesiennych.

Aktualną Listę Odmian Zalecanych dla województwa opolskiego, stanowią odmiany:
ARKADIA, BAMBERKA, BRILLIANT, JULIUS, KWS OZON, LINUS, MULAN, OSTROGA o, PAMIER, PATRAS, SAILOR. Po zbiorach 2015 lista ta może ulec niewielkiej zmianie.

Pszenica ma największe wymagania spośród wszystkich zbóż ozimych

Z tego względu powinna być uprawiana na najlepszych glebach. Jeśli natomiast do uprawy tego gatunku przeznaczamy słabsze stanowiska, wówczas należy zwrócić większą uwagę na dobór odmiany, a glebę utrzymywać w wysokiej kulturze. Na słabszych glebach nie powinno się stosować zbyt wielu uproszczeń i „oszczędnych technologii”. 

Wybór właściwego przedplonu jest istotny, głównie ze względu na podatność pszenicy na choroby podstawy źdźbła i systemu korzeniowego. Najgorszym przedplonem dla pszenicy ozimej są: pszenica, jęczmień i żyto. Jeśli zakładamy uprawę dwóch roślin zbożowych po sobie to pszenicę powinniśmy uprawiać w pierwszym roku. 

W tabeli 1 zestawiono plonowanie pszenicy ozimej w Łosiowie (doświadczenie PDO), uprawianej po rzepaku ozimym i pszenicy ozimej w optymalnym terminie siewu na intensywnym poziomie agrotechniki. Do najlepiej plonujących odmian uprawianych po rzepaku ozimym należały: Jenga, Patras, Kepler a po pszenicy ozimej Galvano, Arkadia, Jenga.

Tabela 1. Pszenica ozima. Plon ziarna przy 14 % wilgotności (% wzorca) w różnych wariantach agrotechnicznych na intensywnym poziomie agrotechniki – a2 . Łosiów. Lata zbioru 2014, 2013-2014.

Wzorzec – średnia dla wszystkich badanych odmian,
LOZ – Lista Odmian Zalecanych
Źródło: Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych w województwie opolskim (2013-2014) - SDOO w Głubczycach

Wysiewać ziarno zaprawione

Zaprawianie materiału siewnego to dobry, bezpieczny i tani sposób na zabezpieczenie roślin przed chorobami. Chroni plantacje pszenicy ozimej przed wieloma groźnymi sprawcami chorób grzybowych, których często nie można zwalczać innymi zabiegami. Zwalcza się w ten sposób głównie grzyby, które zaczynają swój rozwój wraz z kiełkowaniem zboża.

Jaka gęstość wysiewu?

Wielkość ta jest ściśle skorelowana z terminem siewu, zdolnością produkcyjną danego pola, sposobem prowadzenia łanu, a także cechami genetycznymi danej odmiany (jej zdolności do krzewienia). Stąd ustalenie idealnej dla danego pola ilości wysiewu jest kwestią trudną, podejmowaną każdorazowo przez rolnika. Najlepiej jest jeśli po wschodach pszenicy ozimej jej obsada wynosi, zależnie od jakości gleby, 280 – 390 szt./m². 

W latach 2009 - 2010 w Głubczycach przeprowadzono doświadczenia agrotechniczne z pszenicą ozimą, których celem było określenie wpływu gęstości siewu ziarna, na plonowanie roślin. Badano wpływ wysiewu: 200, 300, 400 i 500 szt./m² na pięć odmian pszenicy ozimej (Tonacja, Bogatka, Figura, Muszelka i Finezja). W doświadczeniu, założonym na bardzo dobrych glebach, różnice w plonie ziarna pomiędzy ilość wysiewu: 300, 400 i 500 szt./m² były nieduże, wskazujące na celowość obniżania norm wysiewu pszenicy ozimej. Przy wysiewie 500 - 600 ziaren/m² nie tylko zmniejsza się plon, ale także jakość ziarna ulega pogorszeniu. Mniejsza jest również masa tysiąca ziaren oraz gęstość. Zbyt gęste plantacje pszenicy ozimej są podatne na wyleganie, rozwój chorób jest ułatwiony, w wyniku czego choroby grzybowe szybko opanowują łan powodując duże straty w plonie. Należy więc preferować siewy niezbyt gęste, co pozwala na samoregulację łanu i umożliwia dostosowanie się roślin do warunków siedliska.
Opóźniając termin siewu, norma wysiewu powinna być wyższa, lecz nie należy przesadzać. Zalecana ilość wysiewu w skrajnie opóźnionym terminie to 450 ziaren/m². Należy pamiętać, że pszenicę zasianą w terminie opóźnionym, należy wiosną jak najszybciej zasilić azotem i wykonać zabieg herbicydowy. Nie ma potrzeby nadmiernego zwiększania ilości wysiewu.

Ilość wysiewu powinna być uzależniona od pożądanej końcowej obsady kłosów, która dla pszenicy wynosi 500-650 szt./m².

Do wysiewu należy używać ziarna o wysokiej wartości użytkowej, gdyż decyduje ona o pełnych i wyrównanych wschodach oraz o prawidłowym wzroście i rozwoju roślin (czystość powyżej 98 proc., zdolność kiełkowania powyżej 95 proc). Najlepiej ustalając ilość wysiewu korzystać z wzoru:

Masa 1000 ziaren tej samej odmiany zmienia się w dużych zakresach, w zależności od roku i sposobu uprawy (40-50 gramów i więcej). Podobna sytuacja ma miejsce ze zdolnością kiełkowania, która może różnić się o kilka procent.

Jesienne nawożenie pszenicy ozimej

Wysoki plon można uzyskać tylko w warunkach, gdy stworzymy roślinom optymalne warunki wzrostu i rozwoju już we wczesnych fazach rozwojowych. Z uwagi na to, nie wolno zapominać o nawożeniu podstawowym, uwzględniającym fosfor, potas, magnez, a także siarkę, którą warto zastosować jeszcze jesienią. W nawożeniu należy uwzględniać nawozy wieloskładnikowe, jak: POLIFOSKA® 4, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® M, POLIFOSKA® PLUS wzbogacone magnezem i siarką, Amofoska® 4-16-18 czy też Amofoska® 4-10-28, Amofoska® 4-12-20, Amofoska® 4-12-12 zwierające obok magnezu i siarki także wapń. Stosując nawożenie podstawowe należy pamiętać, że fosfor to pierwiastek odpowiedzialny za rozbudowę systemu korzeniowego roślin, dlatego nawet w warunkach wysokiej zawartości tego składnika w glebie, niezwykle ważne jest startowe nawożenie fosforem z wykorzystaniem Fosdar™ 40 superfosfat wzbogacony z wapniem.

Jesienna ochrona plantacji pszenicy ozimej

Chwasty w pszenicy ozimej można zwalczać, jesienią lub wiosną po ruszeniu wegetacji. Jednak jak wykazują wieloletnie doświadczenia polowe, podstawowym zaleceniem odchwaszczania pszenicy ozimej jest wykonanie zabiegu herbicydowego już jesienią. Zabiegi herbicydowe wykonywane wiosną, powinny być jedynie „poprawką” w zwalczaniu chwastów.

W warunkach długiej i ciepłej jesieni na liściach pszenicy możemy obserwować objawy chorobowe (mączniak prawdziwy, septorioza liści), wówczas należy przeprowadzić zabieg nalistny. Szczególną uwagę powinniśmy zwrócić także na mszyce, które mogą zasiedlać młode rośliny pszenicy. Te niewielkie owady są wektorami bardzo groźnych chorób wirusowych zbóż.

Literatura:
1. Grzebisz W. 2007. System nawożenia zbóż ozimych. Zboża wysokiej jakości. Biopaliwa. Poradnik dla producentów. Agro Serwis, Warszawa, 78-84.
2. Horosiewicz-Janka J., Korbas M. Mrówczyński M. 2013. Metodyka integrowanej ochrony pszenicy ozimej i jarej dla producentów. Poznań
3. Mrówczyński M., Wachowiak H. 2013. Zboża wysokiej jakości – wszechstronne wykorzystanie. Poradnik dla producentów. Agro Serwis, Warszawa.
4. Kościelniak W., Pyziak K. 2005. Agrotechnika pszenicy jakościowej. Łosiów.
5. Kościelniak W. 2005. Intensywna uprawa pszenicy. Broszura BASF Polska.
6. Kościelniak W. 2000. Nowoczesna uprawa pszenicy ozimej i jarej. OODR Łosiów, 3-12.
7. Paradowski A., Czubiński T. 2011. Chwasty – zwalczaj w zbożach i rzepaku. Wydanie specjalne Top Agrar Polska. Poznań.
8. Podolska G. 2010. Wykorzystywanie wyników badań agrotechnicznych do kształtowania jakości ziarna zbóż. Wieś Jutra, 4(141) – 14-16
9. Wacławowicz R., 2008. Uprawa pszenicy ozimej. Łosiów.
10. Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych w województwie opolskim - SDOO w Głubczycach