Buraki cukrowe to gatunek wymagający. Nieodpowiednia technologia uprawy i brak zbilansowanego nawożenia, nie tylko wpływają na wysokość plonu, ale mają również odniesienie w jego jakości technologicznej. Krótki okres wegetacji roślin, a jednocześnie bardzo duża dynamika przyrostu biomasy, wiąże się z bardzo dużymi wymaganiami pokarmowymi i wodnymi tej rośliny.

Zbilansowane nawożenie to jeden z podstawowych warunków prawidłowej agrotechniki, a nawożenie doglebowe jest podstawowym sposobem dostarczenia roślinom składników pokarmowych. Przy czym, aby składniki pokarmowe mogły być efektywnie wykorzystane przez rośliny, potrzebna jest woda.

Brak wilgoci w glebie

Roślina, aby mogła pobrać składniki żywieniowe, potrzebuje wodę. Jest ona niezbędna, gdyż decyduje o dostępności składników pokarmowych w glebie. Niestety w ostatnich latach coraz częściej mamy do czynienia z ogromnym deficytem wody w glebie. Co gorsze, wszystko wskazuje na to, że ta sytuacja będzie się pogłębiać. Potrzeby wodne buraka są bardzo duże i wynoszą 720-760 mm, a bieżące opady deszczu, często są niewystarczające. Z tego względu należy zadbać o zapasy wody jakie są w glebie.

Jak zgromadzić wodę w glebie?

1. Wykorzystać rezerwy z opadów jesienno-zimowych. 
Często opady deszczu jakie występują na terenie naszego kraju są niewystarczające i nie pokrywają potrzeb wodnych buraków cukrowych. Z tego względu należy w jak największym stopniu wykorzystać wodę z rezerw z opadów jesienno-zimowych. Stopień wykorzystania wody z tych rezerw w dużej mierze uzależniony jest od kategorii agronomicznej gleby. Im gleba lżejsza, tym jej potencjał do akumulacji wody jest mniejszy, co obrazuje tabela 1. Wybór stanowiska i uprawa buraków cukrowych na glebach średnich może w części łagodzić niedobory wody w glebie. Gleba średnia może akumulować od 210 do 270 mm wody w profilu gleby o miąższości 1 m, natomiast gleba lekka tylko 146-210 mm. Z tego powodu gleby lekkie nie nadają się do uprawy buraków (zasoby wodne takiej gleby są zbyt małe, aby pokryć potrzeby wodne rośliny). Plony na takich stanowiskach są niższe i niestabilne w latach.

Tabela 1. Zakres polowej pojemności wodnej (PPW) gleb 1, mm, warstwa 1-100 cm

2. Poprawić strukturę gleby.
Buraki uprawiać należy na glebach strukturalnych, zasobnych w próchnicę. Optymalna zawartość próchnicy w glebie średniej powinna wynosić 2,5-3,5% masy gleby.

3. Zadbać o odpowiednie odżywienie roślin potasem.
Potas to pierwiastek, który pobierany jest przez buraki w największych ilościach. Warunkiem optymalnego pobrania potasu przez rośliny, jest przynajmniej średnia zasobność gleby w przyswajalne formy potasu w glebie (na glebie średniej krytyczna zawartość potasu to 200 mg K₂O kg-1 gleby). Niska, czy bardzo niska zawartość potasu w glebie, nawet przy zastosowaniu pełnego nawożenia tym składnikiem, nie jest w stanie ograniczyć negatywnych skutków suszy (brak potasu w głębszych warstwach gleby). Potas powinien być dostarczony roślinom już we wczesnych fazach rozwojowych. W okresie pierwszych 8 tygodni wzrostu, burak pobiera ok. 200 kg K₂O/ha, w kolejnym miesiącu kolejne prawie 200 kg K₂O/ha. Na początku sierpnia pobieranie tego składnika jest praktycznie zakończone.

-zbilansować nawożenie makroskładnikami uwzględniające azot, fosfor, potas, a także magnez i siarkę. W bilansie należy uwzględnić zasobność gleby w przyswajalne formy pierwiastków (analiza gleby), a także składniki dostarczone w nawozach organicznych. Dla przykładu z przeciętnym plonem słomy wprowadzamy do gleby na 1 ha: 20-35 kg N, 10-15 kg P₂O₅, 50-80 kg K₂O. Natomiast wg badań IUNG –PIB w Bydgoszczy z 30 t/ha przyoranej gorczycy białej lub 40 t/ha rzodkwi oleistej wprowadzamy na 1 ha: 70-100 kg N, 30-60 kg P₂O₅, 150-200 kg K₂O.

4. Odpowiednio gospodarować azotem.
Wyznaczanie optymalnych dawek i terminów stosowania nawożenia azotem jest zagadnieniem trudnym. W pierwszym okresie wegetacji „zadaniem azotu” jest jak najszybsze zakrycie międzyrzędzi. Przy czym, o szybkości transportu azotu do strefy korzeniowej decyduje woda i forma azotu w glebie. Im mniej wody, tym azot jest wolniej transportowany, a liście buraków wolniej rosną. Im roślina ma lepiej wykształcony system korzeniowy, a za stopień jego wykształcenia odpowiada dostępność w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu, tym ma głębszy system korzeniowy. Niedobór np. potasu w glebie prowadzi do zahamowania wzrostu korzeni na długość, co zmniejsza ilość azotu i wody dostępnych dla roślin. Rośliny nie są w stanie pobrać składników pokarmowych z głębszych warstw gleby.

Ustalanie wysokości zalecanych dawek azotu jest zagadnieniem złożonym, zależy przede wszystkim od jakości gleby i stosowanego nawożenia organicznego. Niewłaściwe stosowanie azotu w uprawie buraków cukrowych oznacza niższą polaryzację i wyższą zawartość związków melasotwórczych. Korzenie osiągają także później dojrzałość technologiczną. W praktyce rolniczej buraki najczęściej uprawiane są po zbożach, bez stosowania obornika. Optymalny zakres dawek azotu zalecany na stanowiskach słabszych to zastosowanie 120-140 kg N/ha, a po wniesieniu obornika (25 t/ha) – wystarczy 70- 90 kg N/ha. W wypadku uprawy na glebach średnich i ciężkich należy zastosować odpowiednio 100 i 50 kg N/ha. Pierwszą dawkę azotu zaleca się stosować przedsiewnie lub bezpośrednio po siewie w ilości 30-50 kg N/ha. Pozostałą cześć azotu należy wysiać, gdy buraki osiągną fazę 4-6 pary liści właściwych, 1-2-krotnie, do końca czerwca.

Ważna jest także forma nawozów

Najlepiej wybierać nawozy zawierające zarówno formę azotanową, jak również amonową, jak: Zaksan®, Saletra amonowa 32, PULAN®, Salmag®, Saletrzak 27 standard, a także w/w nawozy dodatkowo wzbogacone borem, jak: Salmag z borem®, Saletrzak 27 standard z borem. Nie zalecany jest natomiast mocznik i siarczan amonu. 

Nawożenie dolistne

W uprawie buraków cukrowych bardzo ważne jest stosowanie mikroskładników (obornik jest naturalnym źródłem tych składników). Nawozy mikroskładnikowe można stosować interwencyjnie lub profilaktycznie. Interwencyjnie stosuje się je w wypadku zaobserwowania objawów niedoboru któregoś z mikroskładników. Stosowanie profilaktycznie ma natomiast na celu zwiększenie plonu i jakości korzeni.

W uprawie buraków cukrowych najczęściej spotyka się niedobór boru. Bor to pierwiastek deficytowy w polskich glebach, łatwo przemieszczający się w głąb profilu glebowego, gdzie staje się niedostępny dla roślin. Z tego względu nie należy go pomijać, planując dolistne dokarmianie roślin. Jeśli gleba ma bardzo wysokie pH warto pomyśleć o uzupełnieniu żelaza i manganu. Ponadto, w okresie niedoboru wilgoci w glebie pojawia się problem ze zmniejszeniem ruchliwości manganu, miedzi i molibdenu. Pierwsze zabiegi nawozami mikroskładnikowymi należy stosować w fazie 4-6 liścia, drugie, jako dawkę uzupełniającą, po ok. 10 dniach.

Literatura:
1. Chmura K. i in. 2009. Rola czynnika wodnego w kształtowaniu plonu wybranych roślin polowych. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich. Nr 9, PAN: 33-44
2. Grzebisz W. 2014. Nawożenie buraków – stabilizacja plonów. Buraki – nowe wyzwania. Poradnik dla producentów. Wyd. 6: 39-44
3. Nowakowski M. 2012. Uprawa roli i nawożenie – najważniejsze elementy technologii. Burak – nowe perspektywy. Poradnik plantatora. Wyd.5: 22-31
4. Podleśna A. 2009. Nawożenie dolistne buraka cukrowego. Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego, Nr 3(45): 28-30
5. Szczepaniak W. i in. 2002. Reakcja buraków cukrowych na nawozy azotowe na tle nawożenia potasowo-sodowo-magnezowego, Biuletyn IHAR nr 22; 83-90