Materia organiczna jest jednym z podstawowych elementów gleby bez, którego nie jest możliwe zachowanie funkcjonalności tego środowiska, a w tym jego potencjału produkcyjnego. Stanowi ona niejednorodną mieszaninę resztek organicznych (zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych) znajdujących się w różnych fazach rozkładu oraz żywych organizmów glebowych (począwszy od organizmów dużych po mikroorganizmy). Źródłem materii organicznej są przykładowo resztki pożniwne, plon uboczny (słoma) pozostawiony na stanowisku uprawy po zbiorach lub powracający na nie jako nawóz naturalny czy organiczny.
Obumarła masa organiczna podlega w glebie procesowi mineralizacji i humifikacji
Procesy te przebiegają w sposób ciągły, a ich tempo i kierunek kształtowany jest przez skład chemiczny materiału (zawartość azotu i ligniny, stosunek zawartości węgla do azotu) oraz warunki środowiska (temperatura, dostępność wody i tlenu, wartość pH i zawartość składników mineralnych, obecność związków o charakterze toksycznym czy rodzaj uprawianej rośliny).
W procesie mineralizacji uwalniają się nieorganiczne formy składników mineralnych budujących masę organiczną – m.in. węgla, azotu, fosforu, siarki, magnezu, wapnia czy potasu. Uwolnione składniki mogą zostać pobrane przez rośliny, włączone w fazy gleby lub ulec stracie wskutek ulatniania czy wymywania. Humifikacja jest procesem bardziej złożonym niż mineralizacja, a jej istotą jest rozkład związków budujących masę organiczną, a następnie synteza nowych połączeń. Powstałe związki noszą nazwę substancji próchnicznych (próchnica, humus), uznanych za najważniejszą część glebowej materii organicznej. Próchnica stanowi około 85-90% ogólnej puli materii organicznej. Jest to bezpostaciowy kompleks wysokocząsteczkowych związków organicznych bogatych w węgiel, wodór, tlen i azot, cechujących się odpornością na rozkład, zmiennym składem chemicznym, kształtem i rozmiarem. Cechą wspólną tych związków jest obecność w strukturze węgla pochodzenia organicznego, którego udział wynosi około 58%.
Substancje humusowe mają cenne właściwości, dlatego na rynku możemy znaleźć produkty bogate w te związki, np. Tohumus Extra. Substancje humusowe korzystnie oddziałują na wzrost roślin i poprawę właściwości glebowych.
