Na obszarach wiejskich istotną kwestią jest zwiększenie zasobów wodnych z jednoczesnym efektywniejszym ich wykorzystaniem i ograniczeniem dopływu zanieczyszczeń.
Zasoby wodne Polski, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, są trzykrotnie mniejsze niż wynosi średnia europejska.
Cechują je przy tym:
- znaczna zmienność terytorialna i czasowa, skutkująca między innymi licznymi podtopienia i powodziami oraz okresami susz atmosferycznych, glebowych i hydrologicznych
- niska efektywność wykorzystania (10–30% wody pobieranej z ujęć zostaje utracona w wyniku m.in. nieszczelności instalacji wodociągowych i nawadniania przy użyciu niewodooszczędnych metod i technik)
- problemy z jakością (ponad dwie trzecie wód powierzchniowych nie spełnia kryteriów jakościowych określonych w Ramowej Dyrektywie Wodnej).
Należy przy tym pamiętać, że z jednej strony ilość i jakość rezerw wody w dużym stopniu jest kształtowana na obszarach wiejskich, a z drugiej stanowią one tam kluczowy czynnik produkcji.
- Tereny rolnicze gromadzą około 70% krajowych zasobów wody, a wykorzystują z nich 10%
- największy pobór wody w rolnictwie ma miejsce w półroczu letnim i przewyższa występujące w tym czasie opady atmosferyczne
- plony potencjalne są ograniczane w Polsce niedoborem wody: w przypadku pszenicy ozimej o 46,9%, jęczmienia jarego o 42,9%, rzepaku ozimego o 60%, a ziemniaka o 58,9%
- ponad 50% z ogólnej ilości azotu i 30–40% z puli fosforu odprowadzanych do Morza Bałtyckiego z terytorium Polski pochodzi z rolniczych zanieczyszczeń punktowych (np. z nielegalnych ujść ścieków) i obszarowych (np. z niewłaściwie stosowanych nawozów).
Do priorytetowych celów gospodarowania wodą na obszarach wiejskich należy:
- zwiększenie zasobów wodnych i ich dostępności
- ochrona przed niewłaściwą eksploatacją
- ochrona przed zanieczyszczeniami
- ograniczanie przyczyn i skutków susz oraz powodzi.
Realizacja tych celów wymaga jednoczesnego stosowania różnych metod, zarówno technicznych, planistycznych, organizacyjnych, jak i agrotechnicznych, dostosowanych do warunków panujących w zlewni (tab.1).
Tabela 1. Wybrane metody gospodarowania zasobami wodnymi na obszarach wiejskich.
Literatura:1.EIP-AGRI Focus Group (FG). 2016. Water & Agriculture: adaptive strategies at farm level. Final Report. ss.64.2.Jankowiak J. Bieńkowsk J. 2011. Kształtowanie i wykorzystanie zasobów wodnych w rolnictwie. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 5, 39-48.3.Jóźwiakowski K, Siudy W. (red.). 2017. Ochrona i kształtowanie zasobów wodnych na terenach wiejskich. Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, ss. 127.4.Kaca E., Łabędzki L., Lubbe I., 2011. Gospodarowanie wodą w rolnictwie w obliczu ekstremalnych zjawisk pogodowych. Postępy Nauk Rolniczych 1, 37–49.5.Kuś J. 2016. Gospodarowanie wodą w rolnictwie. Studia i Raporty IUNG-PIB 47(1), 83-104.