Potas to jeden z głównych składników pokarmowych, bez których nie jest możliwy właściwy wzrost i rozwój roślin. Jego ubytek z gleby następuje na drodze wynoszenia wraz z plonem roślin, fiksacji – trwałego (niewymiennego) wiązania przez minerały ilaste oraz wymywania poza zasięg systemu korzeniowego roślin.

Gleby lekkie są szczególnie narażone na straty potasu

Najbardziej zasobne w potas są gleby ciężkie, natomiast gleby lekkie powstałe na utworach piaszczystych oraz gleby organiczne cechują się naturalnie znacznie mniejszą zasobnością w ten pierwiastek.

Szczególną podatnością na proces wymywania potasu cechują się gleby o małej pojemności kompleksu sorpcyjnego – lekkie i organiczne. Zwłaszcza w półroczu zimowym, w okresie zwiększonego dopływu opadów atmosferycznych, przy braku okrywy roślinnej, a także intensywnym użytkowaniu. Największa ilość potasu pobierana jest przez rośliny w okresie intensywnego rozwoju, a więc straty tego pierwiastka w czasie wegetacji są znacznie ograniczone – w stosunku do pory zimowej. W skali roku w Polsce z gleb bardzo lekkich wymyciu może ulec szacunkowo do 50 kg K · ha^-1. Natomiast biorąc pod uwagę kategorię agronomiczną – z intensywnie użytkowanych gleb lekkich straty potasu mogą być nawet kilkukrotnie większe w porównaniu do gleb ciężkich.

Celem właściwego zabezpieczenia potrzeb roślin istotne jest zrównoważone oraz regularne nawożenie potasem. Wyczerpanie zasobów przyswajalnych form potasu z gleby może być przyczyną wystąpienia (przez pewien czas) braku efektów stosowanego nawożenia, gdyż wprowadzony składnik w pierwszej kolejności zostanie związany niewymiennie przez cząstki glebowe. Szczególnie silne wiązanie tego składnika zachodzi w glebach ciężkich o dużych zdolnościach sorpcyjnych, natomiast w środowisku kwaśnym zmniejsza się siła jego wiązania. Równie niekorzystne jest stosowanie potasu w dużych jednorazowych dawkach powodujących m.in. zwiększone straty tego pierwiastka, pogorszenie struktury gleby oraz antagonistyczne oddziaływanie wobec innych składników (wapnia, magnezu i sodu).

Źródło:
Grzebisz W. Nawożenie roślin uprawnych. Nawozy i systemy nawożenia. PWRiL, Warszawa, 2015.
Koc J. Szymczyk S. Procyk Z. 1999. Czynniki kształtujące wymywanie azotu, fosforu i potasu z gleb uprawnych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 467, 119-125.
Rutkowska A. 2017. Środowiskowe skutki niezrównoważonego nawożenia azotem i potasem. Studia i Raporty IUNG – PIB, 53(7), 25-37.