Próchnica stanowi naturalną mieszaninę względnie odpornych na mineralizację, ciemno zabarwionych, bezpostaciowych produktów tzw. humifikacji, czyli zaawansowanych mikrobiologicznych i chemicznych przemian resztek roślinnych oraz zwierzęcych. W glebach użytkowanych rolniczo substratem do procesu humifikacji są przede wszystkim resztki pozbiorowe oraz nawozy naturalne, organiczne i odpady.

Należy pamiętać, że tylko 20-25% dostających się do gleby substancji organicznych przekształca się do związków próchnicznych; pozostała część ulega mineralizacji do prostych związków (np. CO₂ i H₂O). Zawartość próchnicy stanowi więc wypadkową procesów humifikacji i mineralizacji i zależy od wielu czynników siedliskowych (typu gleby, klimatu i stosunków wodnych) oraz antropogenicznych (sposobu użytkowania gruntów, zmianowania i nawożenia). Oszacowano, że do wbudowania 10 000 kg C w próchnicę potrzeba 833 kg N, 200 kg P i 143 kg S.

W celu uzyskania orientacyjnych danych na temat bilansu glebowej substancji organicznej opracowano tak zwane współczynniki reprodukcji i degradacji. Zgodnie z nimi zastosowanie 10 t obornika, gnojowicy czy słomy skutkuje wzbogaceniem gleby w substancję organiczną na powierzchni 1 ha odpowiednio o 0,7 t, 0,28 t i 1,8 t.