Testy glebowe pozwalają ocenić zdolność gleby do dostarczania roślinom składników pokarmowych, co stanowi podstawę do obliczenia ich dawki w nawozie.

W systemie nawożenia wykorzystującym testy glebowe chemiczne, wyróżnia się trzy zasadnicze elementy:

• wybór testu
• kalibrację testu – wyznaczenie klas zasobności
• sformułowanie zaleceń nawozowych. 

Wybór testu

W poszczególnych krajach europejskich są stosowane różne testy glebowe, co wynika przede wszystkim z tradycji i przyjętego kierunku badań agrochemicznych. W Polsce okręgowe stacje chemiczno-rolnicze przy określaniu potrzeb wapnowania i zasobności gleb w przyswajalne formy składników pokarmowych posługują się wieloma jednolitymi testami (tab. 1). Ze względów organizacyjno-ekonomicznych obserwuje się jednak duże zainteresowanie tzw. ekstrakcją grupową (Metoda Mehlich 3), pozwalającą na oznaczanie tym samym roztworem kilku różnych składników pokarmowych.

Tabela 1. Niektóre metody badań gleb mineralnych stosowane przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze w Polsce.
IMGC#3#80

Kalibracja testu

Kalibracja testu polega na wyznaczaniu jego przedziałów (klas zasobności) i jest wykonywana najczęściej na podstawie wyników doświadczeń polowych z wykorzystaniem rachunku korelacji i regresji. Prawidłowo skalibrowany test glebowy pozwala na identyfikację stanu odżywienia roślin oraz wyznaczenie prawidłowej dawki składnika mineralnego, niezbędnej do zastosowania w celu doprowadzenia żyzności gleby do stanu optymalnego. W praktyce rolniczej kalibracja testu glebowego polega na zaszeregowaniu uzyskanych wyników oznaczeń zawartości danego składnika pokarmowego w glebie do odpowiedniej kategorii (klasy). W procesie tym niejednokrotnie uwzględnia się dodatkowe czynniki, takie jak tekstura czy odczyn gleby. W danej klasie zasobności potencjalny stopień reakcji roślin na zastosowanie składnika ze źródła zewnętrznego jest zawsze taki sam. Przedziały są ustalone w sposób odwrotnie proporcjonalny do spodziewanej reakcji rośli. Im niższa jest klasa zasobności, tym występuje większe prawdopodobieństwo reakcji roślin na nawóz (tab. 2).

Tabela 2. Podstawowe kategorie zasobności gleb.
IMGC#4#90

Sformułowanie zaleceń nawozowych

Dotychczasowy system nawożenia opierający się o zasadę „zbuduj i utrzymaj żyzność gleby”, w którym dawki składników nawozowych równoważą ich ilości pobrane przez rośliny i są korygowane (zwiększane lub zmniejszane) zależnie od wartości testu glebowego, doprowadził do znacznego wzrostu żyzności gleb. Nowe rozwiązania w zakresie formułowania zaleceń nawozowych powinny zatem opierać się na koncepcji „równowagi składników mineralnych” z zachowaniem „salda bilansowego”, rozumianego jako różnica pomiędzy potrzebami pokarmowymi roślin i ilością określonego składnika, którą mogą one pobrać z gleby. W skład takiego systemu nawożenia powinny wchodzić zarówno precyzyjnie określone potrzeby pokarmowe roślin, dobrze skalibrowany uniwersalny test glebowy, jak i zakres zdolności buforowych gleby w stosunku do wnoszonych w nawozach składników pokarmowych oraz ocena ryzyka ich rozpraszania do środowiska wodnego i atmosfery.

Badania gleb na potrzeby optymalizacji nawożenia, obejmujące oznaczenie stopnia zakwaszenia oraz zawartości składników pokarmowych w glebie można wykonać w okręgowych stacjach chemiczno – rolniczych. Zainteresowani badaniami są obsługiwani w terenie po zgłoszeniu takiej potrzeby lub zleceniodawca dostarcza próbki bezpośrednio do stacji. Warto przy tym pamiętać, że od 2015 roku funkcjonuje ogólnopolski program bezpłatnych badań pH gleb i ich zasobności w składniki pokarmowe - „Grunt to wiedza”. Realizowany jest on przy współpracy Grupy Azoty z akredytowanymi laboratoriami okręgowych stacji chemiczno - rolniczych.

Literatura
1. Fotyma M., Kęsik K., Lipiński W., Filipiak K, Purchała L. 2015. Testy glebowe jako podstawa doradztwa nawozowego, Studia i Raporty IUNG-PIB, 42(16), 9-51.
2. Grzebisz W. 2008. Nawożenie roślin uprawnych, t. 2. Nawozy i systemy nawożenia, PWRiL.
3. Lipiński W. 2019. Agrochemiczne właściwości gleb użytkowanych rolniczo. Inżynieria Ekologiczna, 20(1), 1-12.
4. Nutrient Management Handbook. 2016. IFA, WFO and GACSA.