Obecne w glebie części szkieletowe i piasek odgrywają dużą rolę w kształtowaniu właściwości fizycznych gleb. Znajdujące się między nimi większe przestrzenie oddziałują korzystnie na warunki powietrzne gleb sprawiając, że gleby o większej zawartości tych cząstek szybko się ogrzewają, jednak łatwo przepuszczają wodę, co często prowadzi do ich wysychania. Gleby takie charakteryzują się małą zdolnością do zatrzymywania składników pokarmowych. Poza tym pod względem chemicznym materiał szkieletowy i piasek są mało aktywne.

Odmienne właściwości mają cząstki pylaste i ilaste, które wykazują zdolność wiązania wody, nadają glebie zwięzłość, mogą utrzymywać się w zawiesinie wodnej oraz są aktywne chemicznie. Duża ilość cząstek pylastych i ilastych w glebie warunkuje dużą zdolność wiązania wody, a przez to zwiększania swojej objętości. Jednak napęczniała gleba po wyschnięciu kurczy się i twardnieje, tworzą się na niej rysy i szpary przecinające glebę w różnych kierunkach. Zjawisko to jest szczególnie niepożądane z rolniczego punktu widzenia, gdyż taka gleba bardzo trudno poddaje się obróbce mechanicznej. Cząstki pylaste i ilaste, jako element aktywny, uczestniczą w procesach chemicznych zachodzących w glebie. Wykazują zdolność sorbowania wody, powietrza i składników stałych, w tym chronią składniki nawozowe przed wymyciem w głąb profilu glebowego. Należy jednak podkreślić, że optymalne warunki dla wzrostu i rozwoju roślin uzależnione są od obecności i wzajemnego stosunku części szkieletowych i piasku oraz cząstek pylastych i ilastych. Przyjmuje się, że najlepsze środowisko wzrostu roślin występuje w glebie zawierającej od 30 do 40% cząstek spławialnych (średnica mniejsza niż 0,02 mm).