Azot stanowi podstawowy składnik plonotwórczy w produkcji roślinnej. Jednak jego efektywność plonotwórcza zależy w dużym stopniu od jego dostępności dla roślin i efektywnego wykorzystania azotu nawozowego. Jednym z zasadniczych elementów prawidłowo prowadzonej produkcji rolnej, w tym produkcji roślinnej jest ograniczenie strat azotu pochodzenia rolniczego. Bardzo ważną rolę w tym względzie odgrywa stosowanie technologii mających na celu zwiększenie efektywności wykorzystania azotu z nawozów, przy jednoczesnym zminimalizowaniu jego strat. Dobrze sprawdzającym się rozwiązaniem jest wydłużenie czasu działania azotu dzięki stosowaniu stabilizatorów azotu, w tym inhibitorów ureazy i inhibitorów nitryfikacji. 

Granulowany mocznik doglebowo?

Tylko z inhibitorem Obecnie w produkcji roślinnej można stosować mocznik granulowany pod warunkiem, że będzie on zawierał inhibitor ureazy lub powłokę biodegradowalną, co ma zmniejszyć straty azotu w formie amoniaku i w efekcie zwiększyć efektywność wykorzystania tego makroskładnika przez rośliny uprawne. Stosowanie inhibitora ureazy jako dodatku do mocznika związane jest z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 z dnia 5 czerwca 2019 roku ustanawiającego przepisy dotyczące udostępniania na rynku produktów nawozowych UE. Nawozem spełniającym te warunki jest Pulrea +INu. 

Jak działa azot z mocznika? 

Mocznik stanowi jeden z ważniejszych nawozów azotowych stosowanych w produkcji roślinnej w Polsce. Jest jednym z najbardziej uniwersalnych nawozów, wykorzystywanych zarówno do stosowania przedsiewnego, jak i pogłównego. Zawiera wolno działającą formę amidową azotu, która jest szczególnie polecana do wiosennego nawożenia roślin. W związku z tym, że forma ta nie stymuluje dodatkowego krzewienia roślin, powinna być aplikowana na uprawy dobrze rozkrzewione. Należy pamiętać, że w niskich temperaturach panujących w okresie wiosennym forma amidowa azotu działa wolno. Mocznik jest również polecany do jesiennego nawożenia roślin ozimych.

Mocznik, w odróżnieniu do pozostałych nawozów azotowych, po wprowadzeniu do gleby ulega hydrolizie pod wpływem działania enzymu ureazy, który to jest wydzielany przez bakterie i grzyby. Końcowym produktem tego procesu są jony amonowe. Proces ten najintensywniej zachodzi w temperaturze od 20 do 25ºC, bowiem wówczas występują odpowiednie ilości enzymu ureazy warunkujące szybką hydrolizę mocznika. W wyniku szybko zachodzącej przemiany mocznika na glebach zasadowych może dochodzić do ulatniania się znacznych ilości amoniaku do atmosfery. Poza tym duże stężenie amoniaku tworzące się wokół granul może prowadzić do uszkodzenia roślin. W przypadku gleb bardzo kwaśnych również stwierdza się gorsze działanie tego nawozu, co między innymi wynika z dalszego zakwaszania tych gleb i w konsekwencji gorszego pobierania przez rośliny jonu amonowego. 

Inhibitory ograniczają straty azotu 

Aby ograniczyć straty azotu z produkcji roślinnej obecny na rynku mocznik granulowany zawiera inhibitor ureazy. Stanowi on jeden z ważniejszych mechanizmów gospodarki azotem w glebie obejmujących kontrolę procesu hydrolizy mocznika, która polega na zahamowaniu lub zmniejszeniu aktywności ureazy. Dodatek inhibitora ureazy do mocznika (Pulrea +INu) nie tylko ogranicza straty azotu związane z ulatnianiem się amoniaku do atmosfery, ale również wpływa na wydłużenie czasu działania azotu nawozowego dla roślin, co w znacznym stopniu zwiększa efektywność nawożenia roślin tym składnikiem pokarmowym. Duże znaczenie ma również fakt, że dodatek inhibitora ureazy ograniczając straty azotu z rolnictwa, korzystnie wpływa na środowisko przyrodnicze.

Z kolei mechanizm działania inhibitorów nitryfikacji polega na spowalnianiu procesu nitryfikacji w glebie, czyli zmniejszeniu tempa przemian stabilnej amonowej formy azotu w formę azotanową, którą charakteryzuje łatwe wymywanie z gleby. Szybkość procesu nitryfikacji zależy zarówno od temperatury, jak i wilgotności gleby. Proces ten przebiega stosunkowo szybko w glebach ciepłych i wilgotnych, co skutkuje znacznymi stratami azotu. Zastosowanie inhibitorów nitryfikacji może nawet w 50% zmniejszyć wydajność procesu nitryfikacji. Inhibitory nitryfikacji mogą być stosowane zarówno z nawozami zawierającymi formę amonową azotu, jak również formę amidową, z nawozami które są aplikowane przedsiewnie i pogłównie. Stabilizacja formy amonowej azotu w glebie w znacznym stopniu wpływa na ograniczenie wymywania azotu, wydłużając dostępność tego makroskładnika dla roślin uprawnych, w konsekwencji ograniczając możliwość wystąpienia u nich "głodu azotowego". Jest to bardzo ważne w przypadku upraw zlokalizowanych na glebach lekkich i bardzo lekkich, w przypadku których wymycie azotu jest największe. Jony azotanowe przedostając się do wód powierzchniowych mogą prowadzić do ich zanieczyszczenia, a w skrajnych przypadkach przy dużej kumulacji składników biogennych do wystąpienia zjawiska eutrofizacji.