Mikroskładniki to pierwiastki, które rośliny pobierają w znacznie mniejszej ilości niż pierwiastki z grupy makroskładników. Rośliny wykazują zróżnicowany poziom zapotrzebowania na mikroelementy. Przy czym, ich niewłaściwe zaopatrzenie w te pierwiastki w każdym przypadku może przyczynić się do obniżenia cech jakościowych i ilościowych uzyskiwanych plonów, nawet w sytuacji odpowiedniego zaopatrzenia w makroskładniki. Do grupy mikroskładników zalicza się: mangan Mn, miedź Cu, molibden Mo, cynk Zn, żelazo Fe, bor B i chlor Cl. Pierwiastki te, poprzez pełnienie w roślinach szeregu funkcji metabolicznych, warunkują optymalne wykorzystanie makroelementów oraz ogólną kondycję i zdrowotność roślin.

W jakiej formie mikroskładniki występują w glebie?

Mikroskładniki występują w glebie w trzech podstawowych formach, zróżnicowanych pod względem dostępności dla roślin:

• mobilnej (wodnorozpuszczalnej),
• słabo mobilnej (jony związane wymiennie przez koloidy mineralne i organiczne),
• niemobilnej (jony zatrzymane przez cząstki ilaste gleby, związane przez hydroksytlenki żelaza, manganu czy glinu, a także wytrącone w formie precypitatów).

Wymienione formy pierwiastków podlegają w tym środowisku ciągłym transformacjom, przykładowo – mineralizacji, adsorpcji i desorpcji, wytrącania i rozpuszczania.

Mikroskładniki są pobierane przez rośliny z roztworu glebowego w różnej formie (w zależności od pierwiastka):

• mineralnej (np. Fe³⁺, Zn²⁺, MoO₄^2-),
• chelatowej (np. żelazo, miedź),
• cząsteczkowej (np. H₃BO₃).

Zapotrzebowanie zależy od uprawy

Przy niedoborze mikroskładników, rośliny nie mogą efektywnie wykorzystywać makroskładników – N, P, K, Ca, Mg, S.

W Polsce nie prowadzi się monitoringu gleb pod kątem ich zasobności w przyswajalne formy mikroelementów, tak jak ma to miejsce w przypadku pierwiastków z grupy makroelementów. Decyzję o konieczności stosowania tych składników należy podjąć na podstawie analizy prób gleby. Przy czym, biorąc pod uwagę fakt, iż w naszym kraju dominują gleby lekkie o małej zasobności w materię organiczną i składniki pokarmowe, stosowanie nawozów zawierających omawiane pierwiastki stanowi dobrą praktykę. Dotyczy to zwłaszcza uprawy roślin wrażliwych na niedobory poszczególnych mikroskładników (począwszy od gatunków co najmniej średnio wrażliwych) – przykładowo pszenica wykazuje bardzo dużą wrażliwość na niedobór miedzi i manganu, a jednocześnie małą wrażliwość na niedostateczne zaopatrzenie w molibden (który z kolei jest konieczny w przypadku uprawy koniczyny czerwonej).

Bor to pierwiastek niezbędny w uprawie rzepaku, buraków czy lucerny, natomiast jego mniejszą ilość wymagają jęczmień, groch czy owies. Z kolei w uprawie kukurydzy największe znaczenie odgrywa nawożenie cynkiem. W przypadku uprawy roślin wykazujących małą wrażliwość wobec niedostatecznego zaopatrzenia w dany składnik (nawet w sytuacji jego małej zawartości w glebie) nie ma konieczności jego uwzględniania w planie nawożenia. W gospodarstwach, w których nie stosuje się nawozów naturalnych czy organicznych zwiększa się ryzyko wystąpienia symptomów niedoboru mikroskładników u roślin uprawnych. Źródłem tych pierwiastków mogą być wtedy nawozy mineralne, stosowane doglebowo (np. Amofoska 4-10-22 Corn) lub dolistnie (nawozy z grupy Azoplon, np. Azoplon Micro Kukurydza, Azoplon Micro Zboże, Azoplon Micro Rzepak).