W uprawie pszenicy ozimej azot stosowany jest w dwóch bądź też trzech dawkach. Trzecia dawka azotu, czyli „azot na kłos” stosowana jest przede wszystkim w uprawie pszenic odmian chlebowych, które są przeznaczone do przerobu technologicznego. Dawka ta powinna być aplikowana w zdrowych plantacjach pszenicy, w których prowadzona jest ochrona roślin przed szkodnikami i patogenami. Dużą rolę w efektywności jej działania odgrywają warunki wilgotnościowe gleby, które występują w momencie jej aplikacji. Przyjmuje się, że im gleba charakteryzuje się większą wilgotnością, tym działanie trzeciej dawki azotu na roślinę jest większe. W związku z tym ustalenia dotyczące rozdziału oraz wielkości poszczególnych dawek azotu wykonywane przed aplikacją dawki startowej należy weryfikować w zależności od sytuacji panującej w łanie pszenicy, jak również od aktualnych warunków atmosferycznych. W przypadku wystąpienia niedoborów wody w produkcji roślinnej wskazane jest wcześniejsze zastosowanie trzeciej dawki azotu, bądź też rezygnacja z jej wniesienia, ponieważ w okresach suszy azot nie zostanie przeniesiony w strefę korzeniową roślin, a tym samym nie dojdzie do jego pobrania i wykorzystania przez rośliny. 

Ostrożnie z azotem na kłos

Przy ustalaniu wielkości dawki „azotu na kłos” należy uwzględnić zakładany plon oraz ilość pierwiastka, która może być uwolniona z zasobów glebowych przy aktualnych warunkach atmosferycznych. Ilość azotu mineralnego dostępna dla pszenicy ozimej z gleby na różnych stanowiskach (od gleb lekkich do średnich) po przedplonie zbożowym mieści się w przedziale od 20 do 45 kg N/ha. Natomiast na stanowiskach po rzepaku ozimym waha się w granicach od 50 do 80 kg N/ha, a po burakach cukrowych ilość azotu dostępnego dla roślin może wynosić od 50 do 70 kg N/ha. W zależności od zasobności gleby oraz stopnia rozwoju pszenicy ozimej dawka „azotu na kłos” najczęściej mieści się w granicach od 30 do 40 kg/ha.

W uprawie pszenicy ozimej niewskazane jest zarówno stosowanie zbyt wysokiej, jak i zbyt niskiej trzeciej dawki azotu, bowiem może to negatywnie wpłynąć na plon ziarna oraz na jego parametry jakościowe. Wniesienie zbyt wysokiej dawki azotu może prowadzić do obniżenia plonu użytkowego, co ma miejsce przy wystąpieniu niekorzystnych warunków atmosferycznych (niedobory wody) w trakcie wypełniania ziarna. Skutkuje także zwiększeniem podatności pszenicy ozimej na wyleganie oraz jej wrażliwości na panujące w okresie wegetacji susze, co wpływa niekorzystnie na ilość i jakość tworzonego glutenu. Dodatkowo zbyt wysoka trzecia dawka azotu w uprawie pszenicy prowadzi do zwiększenia jej podatności na stresy abiotyczne, w tym na choroby oraz ataki ze strony szkodników.

Przy zbyt niskiej dawce „azotu na kłos” dochodzi do wcześniejszego dojrzewania roślin, zwiększenia podatności pszenicy na stresy abiotyczne, w tym miedzy innymi na brunatną plamistość liści. Następuje także pogorszenie parametrów jakościowych plonu użytkowego, ponieważ zmniejsza się zawartość białka i pogarsza się jakość glutenu.

Trzecia dawka azotu aplikowana w fazie liścia flagowego (BBCH 37 – 39) wpływa na poprawę nalewania ziarna, bezpośrednio przekładając się na zwiększenie masy tysiąca ziaren (oddziaływanie na dorodność ziarna). W przypadku wniesienia tej dawki azotu pomiędzy stadium liścia flagowego a pojawieniem się pierwszych ości obserwuje się jej wpływ na zwiększenie zawartości białka w ziarnie. Aplikacja azotu „na kłos” wpływa więc na poprawę parametrów jakościowych ziarna, w tym również na zawartość glutenu. Wniesienie trzeciej dawki azotu zapobiega nadmiernej redukcji kłosków i kwiatów, ale nie wpływa na liczbę ziarników przypadających na m².