O dobrym przygotowaniu zbóż ozimych do przezimowania i późniejszym plonowaniu w znacznym stopniu decyduje odpowiednie zaopatrzenie roślin w fosfor i potas już od początku wegetacji. Niestety z nawożeniem tymi składnikami w naszym kraju od wielu lat jest bardzo źle, a ich dawki są daleko niewystarczające w stosunku do potrzeb roślin. Obawiam się, że w tym roku nawożenie fosforem i potasem pod przyszłoroczne zbiory zbóż ulegnie drastycznemu zmniejszeniu ze względu na suszę i mniejsze dochody rolników.
Dramatyczny obraz
Jak podaje GUS (2015) w roku 2013/2014 średnia dawka fosforu w kraju wyniosła zaledwie 23,4 kg P2O5/ha, a potasu 34,1 kg K2O, gdy azotu 75,5 kg N/ha. Stosunek N:P:K w tym czasie wyniósł 1:0,31:0,45, podczas gdy powinien wynosić 1:0,5:0,98. Z badań próbek gleby przeprowadzonych przez Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze w latach 2010–2013 wynika, że w całym kraju 9% z nich odznaczało się bardzo niską zawartością fosforu przyswajalnego, a 23% niską. W przypadku potasu było jeszcze gorzej, bo aż 16% próbek charakteryzowało się zawartością bardzo niską, a 26% niską. Takie klasy zasobności w dobrze prowadzonym gospodarstwie nie powinny w ogóle występować, a zawartość składników pokarmowych w glebie powinna być co najmniej średnia.
Ustalanie dawek
Zboża ozime na wytworzenie tonziarna wraz z odpowiednim plonem słomy pobierają 10-11 kg P2O5 i 20–27 kg K2O. Najmniej wrażliwe na niedobór fosforu i potasu jest żyto ozime. Natomiast na braki fosforu najsilniej reaguje jęczmień ozimy.
Ustalając dawki fosforu i potasu pod zboża ozime trzeba brać pod uwagę:
- zawartość przyswajalnych pierwiastków w glebie,
- sposób zagospodarowania plonu ubocznego (słomy zbóż, roślin strączkowych, liści buraków cukrowych itp.);
- realny do uzyskania na danym polu plon ziarna (najlepiej wziąć pod uwagę średni plon z ostatnich kilku lat).
Na glebach o średniej zawartości przyswajalnych makroelementów i po pozostawieniu na polu plonu ubocznego przedplonu dawki fosforu i potasu są następujące (wg IUNG–PIB w Puławach, 2010):
Pszenica ozima:
oczekiwany plon 6 t/ha – 55 kg P2O5/ha, 60 kg K2O/ha;
8 t/ha – 70 kg P2O5/ha, 80 kg K2O/ha.
9 t/ha – 80 kg P2O5/ha, 90 kg K2O/ha;
10 t/ha – 90 kg P2O5/ha, 100 kg K2O/ha;
Jęczmień ozimy:
6 t/ha – 55 kg P2O5/ha, 65 kg K2O/ha;
7 t/ha – 60 kg P2O5/ha, 75 kg K2O/ha;
8 t/ha – 70 kg P2O5/ha, 85 kg K2O/ha.
Żyto ozime:
4 t/ha – 35 kg P2O5/ha, 55 kg K2O/ha;
6 t/ha – 55 kg P2O5/ha, 100 kg K2O/ha;
8 t/ha – 75 kg P2O5/ha, 110 kg K2O/ha.
Pszenżyto ozime:
6 t/ha – 60 kg P2O5/ha, 85 kg K2O/ha;
7 t/ha – 70 kg P2O5/ha, 100 kg K2O/ha.
9 t/ha – 90 kg P2O5/ha, 120 kg K2O/ha;
10 t/ha – 100 kg P2O5/ha, 125 kg K2O/ha;
Na polu z bardzo wysoką zawartością fosforu i potasu dawki te można ograniczyć o 30–40 kg P2O5 lub K2O/ha /ha, a przy wysokiej zawartości o 20 kg P2O5 lub K2O/ha. W stanowisku z niską zawartością pierwiastków dawki należy zwiększyć o 30 kg P2O5 lub K2O/ha, a z bardzo niską – o 40–60 kg P2O5 lub K2O/ha. Gdy plon uboczny przedplonu został zebrany z pola, wówczas dawki fosforu trzeba zwiększyć o 20%, a potasu aż o 60–80% w stosunku do podanych wyżej wartości. Nie powinno się stosować fosforu, gdy jego zawartość w glebie przekracza 40 mg P2O5/100 g gleby. Z nawożenia potasem można zrezygnować, gdy jego zawartość w glebie przekracza 35 mg K2O/100 g na glebach bardzo lekkich, 40 mg K2O/100 g na glebach lekkich, 50 mg K2O/100 g na glebach średnich i 60 mg K2O/100 g na glebach ciężkich.
Dobór nawozów
Do nawożenia przedsiewnego zbóż ozimych należy dobierać przede wszystkim nawozy wieloskładnikowe o niskiej zawartości azotu. Trzeba zwracać uwagę na proporcje zawartości fosforu i potasu w nawozie. Na stanowiskach, na których plon uboczny przedplonu został zebrany i usunięty z pola wskazane jest zastosowanie nawozów zawierających większe ilości potasu (POLIFOSKA® 4, 5, PLUS). Jeśli słoma lub liście buraków cukrowych zostały przyorane na polu polecane są nawozy o bardziej zbliżonej zawartości obu makroelementów (Amofoska® 4-12-12, 4-12-20, 4-16-18, POLIFOSKA® 6, 8, M). Można także zastosować POLIDAP® lub POLIDAP® Light a brakującą ilość potasu uzupełnić w wysokoprocentowej soli potasowej.
Terminy stosowania
Fosfor i potas powinno się rozsiać przede wszystkim przed wykonaniem uprawy przedsiewnej, aby podczas kolejnych zabiegów uprawowych dobrze wymieszać je z glebą. W tym roku jednak ze względu na suszę, jeśli w pierwszej połowie września nie przyjdą poważne opady, będzie ona bardzo utrudniona. Szczególne utrudnienia czekają tych rolników, którzy nie wykonali uprawy pożniwnej ścierniska. Część "jest usprawiedliwiona", bo było tak sucho, że się nie dało tego zrobić. Znam jednak takich rolników, którzy mogli jeszcze uprawić ściernisko, ale o to nie zadbali. Będzie to się teraz na nich mścić. Pozostawione ścierniska na glebach zwięźlejszych trudno będzie teraz dobrze uprawić i przygotować do siewu ozimin.
Na glebach bardzo lekkich i lekkich połowę dawki potasu można zastosować przedsiewnie a połowę bardzo wczesną wiosną, jeszcze przed ruszeniem wegetacji, aby ograniczyć ryzyko wymywania składnika z gleby. Na glebach o średniej, wysokiej lub bardzo wysokiej zawartości fosforu i/lub potasu do połowy dawki można zastosować bardzo wczesną wiosną, gdy jesienią nie udało się zastosować pełnego nawożenia.
