Stosowanie nawozów naturalnych stanowi ważny element prawidłowo prowadzonej agrotechniki. Aplikacja obornika, gnojowicy czy gnojówki wpływa korzystnie na właściwości fizyczne i fizykochemiczne gleb.
Jak nawozy naturalne poprawiają właściwości gleby?
Nawozy te poprawiają strukturę gruzełkowatą gleby oraz stosunki powietrzno-wodne, między innymi w efekcie zwiększenia porowatości i pojemności wodnej gleby. W dużym stopniu sprzyja to rozwojowi systemu korzeniowego, zwiększając efektywność pobierania wody i składników mineralnych przez rośliny. Nawozy naturalne wpływają także na wzrost wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami oraz zwiększenie pojemności sorpcyjnej gleb. Prowadzą do wzrostu zawartości próchnicy glebowej oraz udziału frakcji kwasów huminowych, a także form aktywnych, ruchomych i zapasowych makro- i mikroelementów. Kwasy huminowe stanowiąc doskonałe lepiszcze drobnych cząsteczek glebowych wpływają na tworzenie struktury gruzełkowatej gleby.
Aplikacja nawozów naturalnych wpływa korzystnie na właściwości biologiczne gleb, co związane jest z rozwojem pożytecznych grup mikroorganizmów glebowych, prowadząc do poprawy efektywności mikrobiologicznych procesów rozkładu substancji organicznej. Przyczynia się to do zwiększenia puli składników pokarmowych dostępnych dla roślin. Nawozy naturalne są również ważnym źródłem naturalnych biostymulatorów, a także dostarczają pożywki dla mikroorganizmów glebowych. Korzystny wpływ tych nawozów na właściwości gleby objawia się również ograniczeniem aktywności patogenów glebowych.
Nawozy naturalne łagodzą ujemny wpływ niezrównoważonego nawożenia mineralnego, a szczególnie aplikacji wysokich dawek nawozów azotowych i potasowych. Zwiększają zdolności buforowe gleb w odniesieniu do zmian odczynu i w konsekwencji szkodliwego wpływu na rośliny nadmiaru substancji toksycznych. Zwiększają odporność gleb na degradację chemiczną oraz chronią gleby, w szczególności zdegradowane, przed nadmiarem substancji toksycznych.
Obornik
Wartość nawozowa nawozów naturalnych zależy od zawartości suchej masy, ilości azotu ogólnego i mineralnego, jak również obecności pozostałych składników mineralnych. Zawartość suchej masy w oborniku, który stanowi klasyczny nawóz naturalny, waha się od 19% do 25%. Część suchej masy obornika świeżego podlega stratom wynikającym z określonego systemu przechowywania. Z kolei koncentracja azotu w dojrzałym oborniku jest wartością zmienną, która zależy zarówno od wyjściowej ilości azotu w odchodach, jak i strat materii organicznej w trakcie fermentacji.
Obornik zawiera średnio 0,5% azotu, 0,13% fosforu i 0,6% potasu, 0,36% wapnia oraz 0,12% magnezu. Jest również źródłem mikroelementów. W kilogramie obornika znajduje się 4,8 mg boru, 5,2 mg miedzi, 62,0 mg manganu, 0,45 mg molibdenu i 36,0 mg cynku. Aplikacja tego nawozu wpływa korzystne na właściwości gleby przez okres kilku lat, przy czym w okresie 3 lat rośliny mogą wykorzystać około 50% azotu z obornika. W pierwszym roku od aplikacji tego nawozu wykorzystanie azotu wynosi około 30%, w roku drugim – 12%, zaś w trzecim roku po zastosowaniu nawozu wykorzystanie tego składnika pokarmowego wynosi 8%. Natomiast wykorzystanie fosforu i potasu z obornika w pierwszym roku po aplikacji nawozu wynosi odpowiednio 20 i 60%.
Gnojowica
Zawartość składników pokarmowych w gnojowicy, analogicznie jak w przypadku obornika, zależy nie tylko od struktury stada, ale również od systemu żywienia zwierząt. Istotną rolę ma również ilość zużywanej wody. Składnik ten odgrywa nie tylko istotną rolę w utrzymaniu higieny zwierząt, ale także rozcieńczając odchody, redukuje wielkość strat amoniaku.
Nieznacznie wyższe średnie zawartości azotu i potasu występują w gnojowicy bydlęcej, z kolei fosforu w gnojowicy trzody chlewnej. W składzie gnojowicy poza makroskładnikami występują mikroelementy, w tym mangan, cynk, bor, miedź i molibden. Wykorzystanie fosforu i potasu z gnojowicy jest zbliżone do wykorzystania tych składników pokarmowych z nawozów mineralnych. Działanie nawozowe gnojowicy jest dużo szybsze niż działanie obornika, ponieważ większość substancji nawozowych występuje w formie mineralnej.
Gnojówka
Ważnym źródłem składników pokarmowych dla roślin jest również gnojówka. Nawóz ten zawiera średnio 0,4 % azotu, 0,07% fosforu, 0,6% potasu, 0,03% wapnia i 0,08% siarki. Gnojówka zawiera również niewielkie ilości magnezu i mikroelementów. Przyswajalność przez rośliny azotu i potasu z gnojówki jest wysoka i porównywalna do przyswajalności tych makroskładników z siarczanu amonu i soli potasowej.
Szybkość rozkładu nawozów naturalnych w glebie, a tym samym dostępność zawartych w nich makro- i mikroskładników zależy od zawartości suchej masy i azotu, a także stosunku węgla do azotu (C:N) w nawozie. W przypadku gdy stosunek C:N w zastosowanym nawozie jest szerszy od 33,3:1 następuje trwałe unieruchomienie azotu mineralnego. Natomiast gdy stosunek C:N znajduje się w przedziale od 22,2:1 do 33,3:1 następuje przejściowe unieruchomienie glebowego azotu mineralnego. Z kolei przy stosunku C:N węższym od 22,2 dochodzi do bezpośredniej mineralizacji organicznych form azotu.
