Home
Wiedza
Porady ekspertów
Rośliny oleiste
Glukozynolany – szkodliwe czy pożyteczne?
dr hab. Marzena S. Brodowska
14.01.2020
Polecane

Glukozynolany to siarkowe glikozydy, występujące w takich roślinach jak kapusta biała, czerwona, włoska, pekińska, brukselka, kalafior, brokuł, rzodkiew, rzodkiewka, kalarepa, jarmuż, rzeżucha, rukola, rukiew, gorczyca i chrzan, a także w rzepaku i rzepiku. Występowanie glukozynolanów w roślinach uprawnych ma wiele ważnych konsekwencji gospodarczych.

Obecność w nasionach rzepaku glukozynolanów, będących siarkowymi substancjami antyżywieniowymi, obniża wartość paszową wysokobiałkowych wytłoków lub śruty poekstrakcyjnej, uzyskanej z nasion tej rośliny. Glukozynolany zmniejszają wykorzystanie białka zgromadzonego w śrucie rzepakowej, skarmianej przez zwierzęta domowe, a zwłaszcza zwierzęta nieprzeżuwające i drób. Głównymi glukozynolanami występującymi w nasionach rzepaku są glukonapina, glukobrassicanapina i progoitryna. Obecne w roślinach glukozynolany nie są szkodliwe dla zwierząt, jednak szkodliwość wykazują produkty rozpadu tych związków, powstające w czasie enzymatycznej hydrolizy zachodzącej w momencie zniszczenia struktury nasion (miażdżenie lub inne procesy technologiczne) i ich nawilżenia. Produkt degradacji progoitryny – goitryna może prowadzić do zaburzenia gospodarki jodem w organizmie oraz utrudniać prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, przyczyniając się do efektu wolotwórczego. Może również prowadzić do powiększenia wątroby i nerek.

Z drugiej strony, występowanie glukozynolanów w żywności nadaje jej funkcjonalny, prozdrowotny charakter. Glukozynolany występujące w warzywach kapustnych odgrywają istotną rolę w chemoprewencji nowotworów, przez co rośliny te uzyskały status żywności wspomagającej walkę z nowotworami. Za najważniejsze pochodne glukozynolanów w profilaktyce nowotworowej uważane są izotiocyjaniany. Produkty rozpadu glukozynolanów (izotiocyjaniany), nadające roślinom kapustnym specyficzny smak i zapach, tłumią podziały komórek rakowych i przyspieszają kontrolowane obumieranie komórek z uszkodzonym DNA. Izotiocyjaniany zawarte w sokach ze świeżej i kiszonej kapusty mogą ograniczać ryzyko zachorowania na raka okrężnicy i wątroby. Wykazano, że spożywanie warzyw kapustnych od 1 do 3 razy w tygodniu przyczynia się do zmniejszenia o około 40% ryzyka zachorowania na raka prostaty.
 
Poza działaniem przeciwnowotworowym, glukozynolany uczestniczą w ochronie organizmu przed reaktywnymi formami tlenu oraz wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne.
 
Glukozynolany nazywane są naturalnymi pestycydami. Uczestniczą w ochronie roślin przed trawożernymi zwierzętami, patogenami i insektami. To prekursory toksyn wytwarzanych przez rośliny przed lub po infekcji, w sytuacji zagrożenia chorobami lub szkodnikami. Produkty rozpadu glukozynolanów spełniają funkcje wabiące lub odstraszające oraz modyfikują zachowanie szkodników.

Masz pytanie dotyczące nawozów lub nawożenia? Szukasz porady eksperta?
ZAPYTAJ EKSPERTA
Copyright © Grupa Azoty. Wszelkie prawa zastrzeżone.