Home
Wiedza
Porady ekspertów
Rośliny
Które składniki wspomogą dobre przezimowanie?
dr inż. U. Sienkiewicz-Cholewa
13.09.2024
Polecane

Mrozoodporność to zdolność roślin do przetrwania niekorzystnych warunków panujących w okresie zimowym w temperaturach poniżej 0ºC, uwarunkowana genetycznie. Stan przezimowania roślin zależy również od ich przygotowania do spoczynku zimowego, które polega na odpowiednim nawożeniu i dokarmianiu w okresie jesiennym. Odpowiednie zaopatrzenie we wszystkie składniki pokarmowe wpłynie na ogólną kondycję roślin i zwiększenie ich wytrzymałość na niskie temperatury. Wśród składników nawozowych szczególne znaczenie dla prawidłowego przezimowania roślin odgrywają fosfor, potas, siarka, wapń, bor, cynk i mangan. 

Potas i fosfor to kluczowe składniki jesiennego nawożenia 

Potas zwiększa odporność roślin na niskie temperatury i mróz. Spadki temperatur poniżej punktu zamarzania oznaczają stres dla roślin i mogą prowadzić do bardzo poważnych szkód. Potas stymuluje akumulację azotu i cukrów w tkankach roślinnych, w soku komórkowym wzrasta ciśnienia osmotyczne i obniża się temperatura zamarzania. powoduje Niedobór potasu w glebie powoduje obniża odporność roślin na choroby bakteryjne i grzybowe, występujące często jesienią przy dużej ilości opadów. W roślinach gromadzą się wówczas w nadmiarze wolne aminokwasów, którymi się żywią. Porażone, chore rośliny gorzej się rozwijają i w słabszej kondycji wchodzą w okres zimowania.

Potas wspomaga powstawanie warstwy korka, inicjuje syntezę węglowodanów strukturalnych i lignin, które tworzą u roślin naturalną ochronę przed patogenami. Istnieje również związek między poziomem nawożenia potasem a wzmożoną aktywnością związków fenolowych w roślinie, działających toksycznie na grzyby, bakterie i wirusy.

Właściwe odżywienie roślin uprawnych fosforem stymuluje wzrost korzeni i krzewienie roślin. Dobre ukorzenione rośliny intensywnie pobierają składniki pokarmowe, co pomaga im przetrwać okres zimowego spoczynku.

Dobre zaopatrzenie rzepaku w fosfor pozwala również zminimalizować skutki zastosowania zbyt dużej dawki azotu. Ogranicza on akumulację szkodliwych azotanów i tym samym zwiększa odporność roślin na mróz. Rośliny dobrze odżywione w ten składnik skutecznie "unikają" chorób. Przedsiewnie potasem nawozimy łącznie z fosforem najczęściej stosując Polifoski. Przedsiewnie i pogłównie potas można uzupełnić stosując Holist agro K (Mg) 55 (+5), lub Holist agro PK 15-30.

Właściwe odżywienie roślin makro i mikroskładnikami wspomaga dobre ich zimowanie
Siarka łącznie z azotem również bierze udział w budowaniu systemu odporności roślin. Przy dobrym zaopatrzeniu w siarkę zmniejsza się w roślinach zawartość niskocząsteczkowych form azotu, takich jak azotany, amidy i aminokwasy, stanowiących pożywienia dla patogenów. Siarka zwiększa również odporność roślin na działanie patogenów wytwarzając specyficzne związki siarkowe. Produkowane przez rośliny kapustowate (np. rzepak) glukozynolany wykazują działanie grzybobójcze, bakteriobójcze i odstraszające roślinożerców, a ich skuteczność można porównać do syntetycznych pestycydów. Zawartość tych związków w częściach wegetatywnych roślin jest skorelowana z zaopatrzeniem roślin w siarkę.

Podczas redukcji siarczanów w roślinie do atmosfery wydziela się siarkowodór (H2S) który działa toksycznie na grzyby zlokalizowane na powierzchni blaszki liściowej. Przyjmuje się, że rośliny kapustowate z powierzchni 1 ha wydzielają do atmosfery w ciągu sezonu wegetacyjnego od 0,5 do 3,0 kg siarkowodoru (Brodowska, 2020). Innym związkiem zawierającym siarkę, który zwiększa odporność roślin jest glutation. Gromadzi się on w dużych ilościach w komórkach otaczających zaatakowane przez patogeny grzybowe miejsce.

Niedobór siarki osłabia ściany komórkowe (bierze udział w syntezie lignin) i tym samym zwiększa podatność rośliny na działanie patogenów. Siarka sprzyja lepszemu przezimowaniu roślin również w sposób pośredni, wspomagając wykorzystanie fosforu z nawozów mineralnych.

Do nawożenia zaleca się aplikację doglebową Polifosek i Amofosek, Saletrosanów, Saletromagu czy Salmagu z siarką, które oprócz innych składników zawieraj w składzie siarkę.

Wapń to niezbędny składnik w procesie podziału i wzrostu komórek merystemów wierzchołkowych. Brak wapnia powoduje zamieranie stożków wzrostu i zahamowanie procesu wzrostu pionowego korzenia. Młode korzenie roślin są słabo wykształcone, cieniutkie, powyginane i często zwinięte. Wapń buduje ściany komórkowe roślin co zapewnia im wytrzymałość i zwiększa odporność na ataki ze strony szkodników i patogenów. Gwarantuje również przepuszczalność i selektywność błon komórkowych, umożliwiając efektywny transport składników odżywczych w roślinie, co sprzyja dobrej kondycji.

Brak wapnia lub niedobór w roślinie pojawia się na glebach bardzo ubogich w ten pierwiastek, oraz zakwaszonych. Deficyt dla roślin może wystąpić także na glebach zasobnych w wapń, ale ubogich w dostępne żelazo. Także nadmiar sodu w glebie wykazuje antagonizm do wapnia, powodując zachwianie równowagi w pobieraniu tego składnika. Nieodpowiedni stosunek wapnia do potasu może zaburzać normalne funkcjonowanie roślin. Wapniolubny jest rzepak. Zwykle niedobór tego składnika uzupełnia się tylko przy okazji wapnowania, co nie zawsze jest dla roślin wystarczające
(Pikuła, 2023). Wapń zawierają m.in. niektóre Amofoski, nawozy Fosfarm i Salmag.

Dla dobrego przezimowania roślin duże znaczenie mają mikroskładniki.

Bor wpływa na sprawny podział komórek merystemów wierzchołkowych pędów i korzeni oraz mechanicznie wzmacniania pędy. Dużą wrażliwość i zapotrzebowanie na ten mikroelement wykazuje rzepak. Rośliny optymalnie odżywione borem wytwarzają mocniejszy, głęboko sięgający korzeń. To, oprócz dobrego przezimowania, gwarantuje także lepsze szanse roślin na przetrwanie okresowych niedoborów wody na wiosnę. Brak tego składnika jest przyczyną osłabienia systemu korzeniowego. Powstają pęknięcia pod szyjką korzeniową i puste przestrzenie w korzeniu głównym, które stanowią drogę do infekcji zgnilizną korzeni i prowadzą do gorszego przezimowania roślin (za Szczepaniakiem).

Zimotrwałość roślin zwiększa bor podawany jesienią dolistnie. Najlepiej dostarczyć go roślinom do fazy 8 liści, późniejsza aplikacja może okazać się nieskuteczna. W nawożeniu dolistnym standardowo wystarczy 250–300 g/ha boru jesienią. Rzepak od fazy 4-6 liści pobierze około 150 g/ha B. Jeśli bor został podany już jednorazowo w wyższej dawce to do końca wegetacji jesiennej roślinom powinno go wystarczyć. Jeśli jednak nie podano go w ogóle lub w niewielkiej dawce to warto go jeszcze uzupełnić przed nadejściem temperatury bliskiej zeru stopni, która znacząco spowolni przyswajanie składnika przez rośliny.

Niedobór manganu zahamuje wzrost wydłużeniowy korzeni będzie skutkował słabszym rozwojem systemu korzeniowego. Przy deficycie manganu na najgrubszych korzeniach, w ich środkowej części obserwuje się przewężenia. Takie korzenie słabiej pobierają i transportują składniki z roztworu glebowego do pozostałych części rośliny. W efekcie rośliny słabiej rosną i mają obniżoną odporność na niskie temperatury. Jesienna zalecana dawka manganu to zazwyczaj 100-200 g/ha do zastosowania w dolistnym oprysku.

Cynk wpływa na wytwarzanie substancji wzrostowych, które regulują ich prawidłowy wzrost i rozwój roślin. Poprawia ogólną kondycję roślin oraz zwiększa ich odporność na niską temperaturę. Do uzupełnienia mikroelementów w glebach dobrze służą wieloskładnikowe nawozy Azoplon Micro z przeznaczeniem pod zboża (Azoplon MICRO Zboże) i rzepak (Azoplon MICRO Rzepak), zawierające komplet niezbędnych mikroelementów.

Badania krajowe wykazały również dużą skuteczność działania krzemu w warunkach stresów biotycznych i abiotycznych. Krzem pobrany z gleby w postaci kwasu krzemowego gromadzą w liściach i w korzeniach roślin pod warstwą skórki w postaci żelu krzemionkowego (SiO2·nH2O). Im więcej krzemu pobierze roślina tym grubsza tworzy się nierozpuszczalna warstwa kutykularno-krzemowa, która ochroni rośliny przed wnikaniem patogenów i żerowaniem szkodników. Duże ilości krzemu pobierają zboża i zasilanie upraw tym korzystnym składnikiem spowoduje wzmocnienie tkanek korzeni i pędów roślin przed mroźną zimą. Doświadczenia dowiodły doglebowa aplikacja krzemu skuteczniej łagodzi negatywny wpływ stresu wodnego na pszenicę (Sienkiewicz-Cholewa, 2021). W warunkach suszy składnik ten zmniejsza w roślinie presję stresu suszy poprzez wspomaganie gromadzenia osmolitów w komórkach, ograniczenie strat wody i poprawę zaopatrzenia roślin w składniki mineralne. Zalecane jest coroczne stosowanie "pod korzeń" Polifoski Krzem, która zawiera przyswajany dla roślin krzemian sodu.

Masz pytanie dotyczące nawozów lub nawożenia? Szukasz porady eksperta?
ZAPYTAJ EKSPERTA
Copyright © Grupa Azoty. Wszelkie prawa zastrzeżone.