Reakcja roślin na nawożenie dolistne zależy nie tylko od gatunku i odmiany, ale również od fazy fenologicznej rośliny, stanu fizjologicznego i środowiska, w którym rośliny rosną. Zrozumienie tych zależności jest kluczem do optymalizacji skuteczności i powtarzalności działania nawozów dolistnych.

Środowisko wpływa również na skuteczność nawozów dolistnych poprzez bezpośredni wpływ na właściwości fizyko-chemiczne oprysku na powierzchni liści oraz poprzez wpływ na procesy biologiczne w roślinie. Światło, temperatura i wilgotność w czasie aplikacji nalistnej wpływają na stan metaboliczny roślin i dlatego mogą mieć bezpośredni wpływ na proces absorpcji przez powierzchnię liścia oraz na pobranie do wewnętrznych przestrzeni liścia.

Światło. Oddziałuje ono na zmiany fizyczne i chemiczne kutykuli oraz bierze udział w gospodarce energetycznej roślin wpływając na ich aktywność w procesie pobierania. Grubość kutykuli i ilości wosków oraz rozwój drugorzędowych struktur woskowych u różnych gatunków roślin jest lepsze w przypadku ich uprawy przy wyższym natężeniu światła. Najczęściej obserwuje się dodatnie relacje między natężeniem światła i zdolnością pobierania mocznika i potasu przez liście kukurydzy. W wielu badaniach otrzymano lepsze pobranie wapnia przez liście jabłoni i grusz na świetle niż w ciemności. Natomiast pobieranie żelaza w formie chelatów lepiej zachodzi w ciemności.
Temperatura może wpływać na wchłanianie dolistne z uwagi na jej wpływ na szybkość wysychania aplikowanego roztworu, właściwości fizyko-chemiczne roztworu oraz na metabolizm roślin, pobieranie jonów i asymilację. Zwiększone wysychania kropelek roztworu, zmniejsza wchłanianie. Niektóre badania wskazują, że wyższe temperatury liści zmniejszają równomierność pokrycia liści woskiem co może zwiększać mozliwośc pobrania składników pokarmowych. Temperatura ma również bezpośredni wpływ na tempo rozwoju liści, i tym samym wpływa na pobieranie składników.

Wilgotność. Podobnie jak w światło i temperatura, wilgotność również może mieć wpływ na wiele procesów, które ostatecznie wpływają na szybkość pobierania dolistnego nawozu. Wpływ wilgotności na wchłanianie składników pokarmowych przez liście jest przede wszystkim związany z szybkością wysychania kropelek podczas rozpylania na powierzchni rośliny oraz ich trwałości, gdy są już osadzane na powierzchni rośliny. Wysoka wilgotność sprzyja absorpcji, ponieważ opóźnia szybkie wysychanie, które może doprowadzić do krystalizacji substancji na powierzchni liścia. Dodatkowo wysoka wilgotność powietrza powoduje nabrzmienie błony kutykularnej co sprzyja absorpcji związków hydrofilowych i rozpuszczaniu soli. Sole przy odpowiedniej wilgotności pozostają roztworami co umożliwia wnikanie jonów do wnętrza liści. Wilgotność po absorpcji składników może mieć również wpływ na przemieszczanie składników pokarmowych w roślinie. Skuteczność wnikania jonów może być zwiększona przez zastosowanie adiuwantów o właściwościach higroskopijnych.

Ostatecznie, decyzja o zastosowaniu nawozów dolistnych wymaga uwzględnienia każdego z powyższych czynników w połączeniu z potencjalnymi kosztami. Nawożenie dolistne nabiera znaczenia w sytuacji gdy typ gleby, system prowadzenia uprawy oraz środowisko uniemożliwiają doglebową aplikację składników. Niestety w praktyce nawozy dolistne często są stosowane przy założeniu, że taki sposób nawożenia przewyższa zastosowanie doglebowe. Rolnicy często stosują nawozy dolistne, gdy nie są one wymagane lub gdy warunki wykluczają możliwość ich stosowania. Aby poprawić efektywność tego sposobu aplikacji jest nie tylko wybór odpowiednich preparatów dolistnych i metod aplikacji, ale także opracowanie metod przewidywania, czy i kiedy będą najlepiej pobierane przez roślin.

(Autor: dr hab. Wojciech Stępień)