Rzepak ozimy to jedna z trzech najważniejszych rośliny uprawnych w Polsce, a wśród roślin oleistych – zajmująca największy areał uprawy w naszym kraju. W 2024 r. do płatności bezpośrednich ARiMR zgłoszono 988 274,33 ha obsianych tą rośliną. Pośrednią korzyścią wynikającą z uprawy rzepaku jest poprawa kondycji stanowiska będąca efektem pozostającej dużej masy resztek pożniwnych i penetracji głębszych warstw profilu glebowego przez rozbudowany system korzeniowy tej rośliny. 

Nadmierne nawożenie rzepaku ozimego azotem w czasie jesieni, zwłaszcza formą azotanową (saletrzaną) zwiększa podatność roślin na wymarzanie (fot. A. Lisowska)

Konsekwencje niezrównoważonego nawożenia azotem

Okres jesieni to kluczowy moment w procesie rozwoju rzepaku i jego właściwego przygotowania do zimowego spoczynku. Na tym etapie decydujący wpływ na kondycję tej rośliny ma m.in. jej właściwe odżywienie. Azot jako składnik o największym potencjale plonotwórczym ma w tym kontekście szczególne znaczenie. Zarówno jego niedobór, jak i nadmiar stwarzają warunki stresowe dla roślin. W okresie jesiennym nadmiar azotu może stać się przyczyną ich wzmożonego rozwoju. W praktyce oznacza to nadmierne wyniesienie pąka wierzchołkowego oraz szyjki korzeniowej rzepaku ponad powierzchnię gleby. W takiej sytuacji zwiększa się także uwodnienie komórek roślin. Czynniki te mogą stać się przyczyną gorszego przezimowania roślin oraz ich podatności na atak patogennych organizmów i szkodników.

Z kolei, niedożywienie azotem w początkowym etapie rozwoju roślin może oznaczać ich mniejszą odporność na oddziaływanie stresów środowiskowych, a przy znacznym deficycie – konsekwencje w formie redukcji jakości i wielkości plonu. Jesienne nawożenie rzepaku zwykle ogranicza się do wykorzystania nawozów wieloskładnikowych takich jak Polifoska 6 czy Polifoska 8. Jednak w pewnych sytuacjach na plantacji mogą wystąpić symptomy niedożywienia roślin azotem – przyoranie słomy z przedplonu zbożowego przy jednoczesnym braku aplikacji tego składnika przedsiewnie lub na resztki pożniwne.

Objawy niedożywienia rzepaku mogą pojawić się w pierwszej połowie października i być wynikiem wykorzystania mineralnej formy azotu przez organizmy rozkładające przyoraną słomę. W takim przypadku należy jak najszybciej nawieść rośliny pogłównie – nie później niż w fazie 4-5 liści rzepaku (połowa października). W tym celu można wykorzystać nawozy zawierające formę amonową lub/i amidową azotu – Siarczan amonu AS21 macro, Pulsar, Polifoska 21 (30-40 kg N/ha).