Rzepak jest rośliną o dużych wymaganiach względem stanowiska uprawy – jego żyzności, zasobności w niezbędne składniki pokarmowe oraz optymalnego odczynu. Z reguły, wraz z obniżaniem jakości podłoża, zwiększa się znaczenie doboru odpowiedniej odmiany i zabiegów agrotechnicznych w uprawie tej rośliny.
Poszczególne odmiany rzepaku mogą wykazywać różny potencjał plonotwórczy, ale do jego realizacji kluczowe jest przeprowadzenie zbilansowanego zabiegu nawożenia, mającego na celu zabezpieczenie roślin w krytycznych fazach ich rozwoju (fot. A. Lisowska)
Które składniki pokarmowe są ważne w uprawie rzepaku?
Wielkość uzyskanego przez rolnika plonu jest determinowana przez zdolność roślin do efektywnego wykorzystania azotu. A z kolei, plonotwórcze działanie tego pierwiastka uzależnione jest od obecności innych składników, w tym mikroelementów – manganu, cynku, miedzi i molibdenu. Do prawidłowego rozwoju rośliny potrzebują także żelaza i boru. Generalnie, mikroskładniki poza kontrolą gospodarki azotowej roślin, wpływają także na ich stan hormonalny i podatność na atak patogenów chorobotwórczych. Przykładowo, optymalny poziom odżywienia żelazem zwiększa odporność roślin na wyleganie i porażenie przez choroby, co wynika z udziału tego pierwiastka w procesie kształtowania tkanki mechanicznej. Mangan wspomaga odporność roślin względem czynników stresowych (niedostatek wody, atak patogenów chorobotwórczych), a obecność miedzi w łuszczynach ogranicza ich porażenie przez patogenne grzyby. Bor to kolejny pierwiastek warunkujący odporność roślin na atak patogenów – ale w sposób pośredni, poprzez ograniczanie pękania łodyg na etapie kształtowania pędu głównego. Pierwiastek ten uczestniczy także w procesie kształtowania łagiewki pyłkowej i nasion.
Rośliny na tych etapach można zaopatrzyć w niezbędne pierwiastki stosując nawozy doglebowe – Amofoska 5-10-25 z borem, Fosfarm 4-10-15, Polifoska Petroplon, Polifoska Start, Polifoska Tytan czy Saletrzak 27 standard z borem lub dolistne – z grupy Azoplon: Azoplon Micro Rzepak, Azoplon Balancenutri, Azoplon Kalnutri czy Azoplon Magnutri. Przytoczone nawozy dolistne zawierają poza makroelementami również mikroelementy w formie schelatowanej (miedź, żelazo, mangan i cynk), która działa najbardziej efektywnie w temperaturze > 15°C i jest kilkukrotnie szybciej pobierana przez rośliny niż pierwiastki w formie soli czy innych związków. Dlatego w czasie późnej jesieni i wczesnej wiosny warto postawić na nawozy zawierające mikroelementy w formie soli, a w okresie późnej wiosny – na chelaty.
W fazie pełnej dojrzałości nasiona rzepaku wybarwiają się na kolor ciemnobrunatny i zawierają poniżej 15% wody, łuszczyny łatwo pękają i są już wyschnięte – podobnie jak całe rośliny (fot. A. Lisowska)
Kiedy rzepak potrzebuje najwięcej mikroskładników?
Intensywność gromadzenia niezbędnych składników pokarmowych przez rzepak wykazuje zróżnicowanie w kolejnych fazach rozwojowych. Dynamika akumulacji mikroskładników zwiększa się na etapie wiosennego wznowienia wegetacji do momentu pąkowania (żelazo, mangan i cynk), w fazie kwitnienia (cynk) oraz od fazy kwitnienia do kształtowania nasion (żelazo i mangan). W przypadku boru i miedzi ich akumulacja na przestrzeni okresu wegetacji rzepaku jest względnie stała i ulega nieznacznemu zwiększeniu na etapie kształtowania nasion.
Składniki pokarmowe są pobierane przez rośliny w różnej ilości. Generalnie, struktura podziału mikroelementów między organy roślin może być nierównomierna. Przykładowo, nawet połowa pobranej przez rośliny ilości żelaza może być magazynowana w pędach, a reszta w łuszczynach i nasionach (w zbliżonej ilości). Około 40% manganu może być akumulowane w łuszczynach, a około połowę tej ilości rośliny gromadzą w nasionach. Głównym miejscem nagromadzenia cynku są nasiona, w odróżnieniu do miedzi – która jest gromadzona w tym organie w ilości około 10%.
Rośliny niedożywione miedzią wykształcają wybujałe liście górne z widoczną silną chlorozą, ich ogólny wzrost zostaje zahamowany i słabiej zawiązują kwiaty. Z kolei, niedostatek boru obserwuje się w formie zahamowania wzrostu pędu głównego rośliny, zniekształconej blaszki liściowej, której krawędzie mogą dodatkowo przebarwiać się na czerwono, skarłowaciałych łuszczyn czy pękniętego rdzenia korzenia.
