Wraz z nadejściem wiosny zwiększa się aktywność owadów – w tym także agrofagów powodujących szkody w uprawach, m.in. skrzypionek. Na plantacjach zbóż spotykana jest skrzypionka zbożowa (obecna głównie w środkowej i północnej Polsce) i skrzypionka błękitek (dominująca w części południowo-wschodniej). 

Szkody wyrządzają głównie larwy skrzypionki 

Szkody wyrządzają osobniki dorosłe oraz te znajdujące się w stadium larwalnym. W okresie wiosennym, gdy pojawią się sprzyjające warunki, chrząszcze skrzypionek przelatują na rośliny żywicielskie (głównie pszenicę, jęczmień, owies i pszenżyto). W okresie od drugiej połowy maja przez około 2-3 tygodnie, samice składają jaja, po czym kończy się ich cykl życiowy. Następnie po kilkunastu dniach z jaj wylęgają się larwy, uznawane za główne stadium szkodliwe (jedna samica może złożyć 200-300 jaj). Ich negatywna działalność polega na ograniczeniu powierzchni asymilacyjnej liści flagowych i podflagowych (nawet o 50-80%). 

Objawy żerowania skrzypionek obserwuje się jako zniszczenie górnej warstwy liścia, przy jednocześnie nieruszonej powierzchni dolnej. Z czasem spód blaszki liściowej bieleje i obumiera. Dodatkowo, uszkodzona tkanka staje się bardziej podatna na porażenie przez patogeny chorobotwórcze, co pośrednio zwiększa skalę szkodliwości omawianego agrofaga. Co więcej, zniszczona struktura stanowi także barierę zaburzającą transport składników pokarmowych i wody do różnych części roślin. Larwy skrzypionki zbożowej cechują się kolorem brunatnożółtym i wrzecionowatym kształtem, dorastają do 5 mm. Mają czarną (okrągłą) głowę i trzy pary nóg oraz są pokryte wydzieliną i odchodami. Z kolei, larwy skrzypionki błękitek są podobne lecz nieco mniejsze, z odróżniającym je ubarwieniem, tuż przez fazą przepoczwarzenia. 

Kiedy pryskać na skrzypionki? 

Podjęcie decyzji o wykonaniu zabiegu chemicznego zwalczania skrzypionek powinno być poprzedzone lustracją uprawy. Chrząszcze mogą zasiedlić łan nierównomiernie, ale obecność 10-15 osobników na 1 m² plantacji pszenicy ozimej może stanowić sygnał informujący o przyszłym pojawieniu się znacznej ilości larw. Powierzchnia obserwacji powinna obejmować brzegi stanowiska oraz obie przekątne. Z kolei, próg ekonomicznej szkodliwości larw skrzypionek wynosi: 

• 1-2 osobniki na jednym źdźble ozimych form pszenicy i pszenżyta oraz żyta, 
• 1 osobnik na dwóch-trzech źdźbłach jarych form jęczmienia, pszenicy, pszenżyta oraz jęczmienia ozimego i owsa. 

Obserwację należy przeprowadzić w momencie wyrzucenia liścia flagowego przez roślinę zbożową. Przekroczenie wskazanego wyżej zagęszczenia larw skrzypionek stanowi podstawę do wykonania zabiegu zwalczającego. Jego efektywność jest największa w momencie masowej obecności larw i osiągnięcia przez nie długości około 4 mm. Jeżeli w danym sezonie wegetacyjnym, próg ekonomicznej szkodliwości nie zostanie przekroczony, ale na 6 m² łanu zostanie stwierdzona 1 larwa lub 1 charakterystyczne dla jej obecności uszkodzenie – wówczas można uznać to za czynnik sygnalizujący zagrożenie dla uprawy w przyszłym sezonie wegetacyjnym. Celem ochrony pszenicy ozimej przed skrzypionkami zaleca się stosowanie insektycydów opartych na substancjach aktywnych takich jak: acetamipryd, lambda-cyhalotryna, gamma-cyhalotryna, cypermetryna, deltametryna czy esfenwalerat. 

Źródła:

1. Kaniuczak Z., Bereś P. K., Kowalska J. 2011. Skuteczność zwalczania larw skrzypionek (Oulema Spp.) w pszenicy w gospodarstwie ekologicznym w latach 2008-2010. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 56(3), 196-199, na podstawie innych źródeł.
2. Tratwal A., Roik K., Horoszkiewicz-Janka J., Wielkopolan B., Bandyk A., Jakubowska M. 2015. Monitorowanie i prognozowanie chorób i szkodników w uprawie zbóż i kukurydzy. CDR Brwinów, o. w Poznaniu, ss. 65.