Pszenżyto ozime to podstawowe zboże paszowe. Jego uprawa wymaga odpowiedniej agrotechniki, gdyż błędy, zwłaszcza te popełnione na starcie, nie pozostają bez wpływu na plon.

Co ogranicza plon pszenżyta?

Potencjał plonowania pszenżyta, podobnie jak innych gatunków roślin uprawnych, może być silnie ograniczany niekorzystnymi czynnikami, tj:

- błędy agrotechniczne: występujące podczas przygotowania gleby pod zasiewy, brak zbilansowanego nawożenia, niewłaściwie przeprowadzony siew, dobór odmiany, itp.
- niesprzyjający przebieg pogody,
- występowanie agrofagów (chwasty, choroby, szkodniki).

Czynniki te ograniczają plon roślin oraz wpływają na jego jakość. I tu rodzi się pytanie: Jak prowadzić łan pszenżyta ozimego, aby straty były jak najmniejsze?Odpowiedź jest jedna.Należy wrócić do podstaw i już jesienią starać się popełniać jak najmniej błędów, które w późniejszym okresie wegetacji roślin można jedynie skorygować.

Głębokość siewu

Praktycznie wszyscy wiemy na jaką głębokość powinno się siać zboże. Dlaczego więc popełniamy taki dużo błędów w tym zakresie? Problemem nie jest brak wiedzy, ale w dużej mierze nieodpowiednia uprawa przedsiewna pola, zwłaszcza w warunkach zbytniego przesuszenia, bądź uwilgotnienia gleby. Nierówności na polu, wstępowanie brył, źle zagospodarowane resztki po zbiorze przedplonu, zaskorupienie czy też nadmierne rozpylenie gleby, wszystkie te czynniki powodują, że zboże wysiewane jest na różnej głębokości. Konsekwencją takiego działania są rozciągnięte w czasie nierównomierne wschody roślin, często ze znaczną redukcją obsady.

Gęstość siewu

Siew nie może być ani zbyt gęsty, ani za rzadki, przy czym niższa odsada roślin mniej szkodzi, niż zbyt zagęszczony łan. Nadmiernie zagęszczone rośliny na jednostce powierzchni, to konkurencja roślin o wodę i składniki pokarmowe. Ponadto rolnik ponosi wyższe koszty związane z zakupem materiału siewnego, ochroną fungicydową plantacji (brak przewietrzania łanu). Taki łan często wylega, gdyż rośliny w poszukiwaniu światła, nadmiernie wydłużają źdźbła, które są cieńsze i słabsze. Zbyt rzadki siew to z kolei niewykorzystanie potencjału produkcyjnego pola uprawnego oraz zużytych środków do produkcji rolnej.

Jaka odmiana? Sprawdzajmy odmiany na stronie COBORU i stronach hodowcy

Wprowadzenie do gospodarstwa nowych odmian, to najtańszy sposób zwiększania plonów. Zanim zaopatrzymy się w materiał siewny, warto wcześniej zapoznać się z charakterystyką odmiany. Opisy odmian zamieszczone są m.in. na stronie www (wykaz odmian badanych w ramach PDO), a także na stronie hodowcy. W opisie odmiany zawarte są podstawowe informacje o odmianie m.in. mrozoodporność, podatność na choroby, wyleganie roślin, wczesność dojrzewania, wymagania odnośnie stanowiska itp. 

Uprawa odmian mało znanych i nie sprawdzonych w warunkach klimatycznych Polski bywa ryzykowna. Z tego powodu warto korzystać z wyników badań prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). 

W wyborze odmian pomocne są Listy Odmian Zalecanych (LOZ). W gospodarstwie warto wysiewać więcej niż jedną odmianę (mniejsze ryzyko wymarznięcia, porażenia przez choroby, wylegania).

Aktualną Listę Odmian Zalecanych dla województwa opolskiego, stanowią odmiany: Fredro, Meloman, Tulus, Agostino, Subito i Tomko. Lista ta uległa zmianie po weryfikacji i analizie plonów w 2016r. (wycofano odmiany: Algoso, Torino - ze względu na niską mrozoodporność (2,5) oraz Borwo - ze względu na niski plon).

Tabela 1. Wyniki plonowania pszenżyta ozimego w doświadczeniach PDO w woj. opolskim w latach 2014-2016 (średnia dla 3 punktów doświadczalnych: Głubczyce, Bąków, Łosiów).

* - odmiana wstępnie rekomendowana
Źródło: Wstępne wyniki plonowania udostępnione przez COBORU SDOO w Głubczycach

Informacja o rekomendacji odmian pszenżyta ozimego (a także innych gatunków) dla wszystkich województw, dostępna jest na stronie: Zobacz 

Norma wysiewu

Wielkość ta jest ściśle skorelowana z terminem siewu, zdolnością produkcyjną danego pola, sposobem prowadzenia łanu, a także cechami genetycznymi danej odmiany (jej zdolności do krzewienia). Stąd ustalenie idealnej dla danego pola ilości wysiewu jest kwestią trudną, podejmowaną każdorazowo przez rolnika. W tabeli 2 przedstawiono zalecaną obsadę pszenżyta ozimego w zależności od terminu siewu i warunków panujących na polu.

Tabela 2. Zalecana obsada pszenżyta ozimego w zależności od terminu siewu i warunków glebowych.

Źródło: Piechota T., Kowalski M. 2014

Wysoka wartość użytkowa materiału siewnego w dużej mierze wpływa na plonowanie i jakość zbieranego ziarna. Decyduje ona o pełnych i wyrównanych wschodach oraz o prawidłowym wzroście i rozwoju roślin (czystość powyżej 98 proc., zdolność kiełkowania powyżej 95 proc). 

Najlepiej ustalając ilość wysiewu korzystać z wzoru:

Masa 1000 ziaren tej samej odmiany zmienia się w dużych zakresach, w zależności od roku i sposobu uprawy (40-50 gramów i więcej). Podobna sytuacja ma miejsce ze zdolnością kiełkowania, która może różnić się o kilka procent.

Pszenżyto ozime jest gatunkiem mniej wrażliwym na kwaśny odczyn gleby, niż jęczmień czy pszenżyto. Niemniej warto je uprawiać w warunkach uregulowanego odczynu (optymalny odczyn gleby to pH 5,5-6,5). Wapnowanie najlepiej jest wykonać pod przedplon, można również wapnować glebę bezpośrednio pod pszenżyto.

Materiał siewny – tylko zaprawiony

Zaprawianie materiału siewnego to dobry, bezpieczny i tani sposób na zabezpieczenie roślin przed chorobami. Zaprawy chronią plantacje głównie przed patogenami, które zaczynają swój rozwój wraz z kiełkowaniem zboża i których często nie można zwalczać innymi zabiegami. 

Pszenżyto ozime jest gatunkiem mniej wrażliwym na kwaśny odczyn gleby, niż jęczmień czy pszenżyto. Niemniej warto je uprawiać w warunkach uregulowanego odczynu (optymalny odczyn gleby to pH 5,5-6,5). Wapnowanie najlepiej jest wykonać pod przedplon, można również wapnować glebę bezpośrednio pod pszenżyto.

Nawożenie – ważny element jesiennej agrotechniki pszenżyta

Zaopatrzenie roślin już we wczesnych fazach rozwojowych w odpowiednią ilość składników pokarmowych to konieczność. Przygotowując glebę pod zasiewy należy zastosować nawożenie podstawowe, uwzględniające fosfor, potas, magnez, a także siarkę. Ilość potrzebnych składników pokarmowych należy ustalać w oparciu o zasobność gleby w przyswajalne formy pierwiastków oraz potrzeby roślin. Do nawożenia można wykorzystywać nawozy wieloskładnikowe, jak: POLIFOSKA® 4, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® M, POLIFOSKA® PLUS wzbogacone magnezem i siarką, Amofoska® 4-16-18 czy też Amofoska® 4-10-28, Amofoska® 4-12-20, Amofoska® 4-12-12 zwierające obok magnezu i siarki także wapń.

Warunkiem koniecznym jest odpowiednie zabezpieczenie roślin w fosfor i potas. Fosfor jest odpowiedzialny za prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, a tym samym za możliwość pobierania wody i składników pokarmowych z gleby. Należy to uwzględniać nawet w warunkach wysokiej zawartości tego składnika w glebie. Do nawożenia można wykorzystać Super FOS DAR 40™ - SUPERFOSFAT WZBOGACONY. Potas natomiast odpowiada ze efektywną gospodarkę wodną roślin. Pierwiastek ten na glebach średnich i lekkich warto stosować w systemie dawek dzielonych, np. 2/3 dawki przedsiewnie, łącznie z fosforem i innymi pierwiastkami, natomiast pozostałą część przed wiosennym ruszeniem wegetacji (przed pierwszą wiosenną dawką azotu).

Jesienna ochrona plantacji pszenżyta

Chwasty koniecznie należy zwalczać już podczas jesiennej wegetacji roślin. Zabiegi herbicydowe wykonywane wiosną, powinny być jedynie „poprawką” w zwalczaniu chwastów. 
W warunkach długiej i ciepłej jesieni na liściach możemy obserwować objawy chorobowe (mączniak prawdziwy, septorioza liści), wówczas należy przeprowadzić zabieg nalistny. 

Uchybień i zaniedbań popełnionych podczas przygotowania gleby pod zasiewy i siewu, nie można naprawić… Nieprawidłowości popełnione jesienią, stają się najbardziej widoczne w warunkach niesprzyjającej pogody, zwłaszcza suszy. Z tego względu starajmy się traktować jesienną agrotechnikę, jako element podstawowy, ponieważ błędy te nie pozostaną bez wpływu na przyszły plon.

Literatura:
1.Grzebisz W. 2007. System nawożenia zbóż ozimych. Zboża wysokiej jakości. Biopaliwa. 2.Poradnik dla producentów. Agro Serwis, Warszawa, 78-84. 
3.Korbas M. Mrówczyński M. i in. (oprac. zbiorowe) 2012. Metodyka integrowanej ochrony pszenżyta ozimego i jarego dla producentów. Poznań; ss. 58.
4.Mrówczyński M., Wachowiak H. 2013. Zboża wysokiej jakości – wszechstronne wykorzystanie. Poradnik dla producentów. Agro Serwis, Warszawa. 
5.Paradowski A., Czubiński T. 2011. Chwasty – zwalczaj w zbożach i rzepaku. Wydanie specjalne Top Agrar Polska. Poznań. 
6.Piechota T., Kowalski M. 2014. Wysokie plony z mniejszej obsady roślin. Zboża ochrona i prowadzenie łanu. Top Agrar Polska – poradnik plantatora; 24-27.
7.Podolska G. 2010. Wykorzystywanie wyników badań agrotechnicznych do kształtowania jakości ziarna zbóż. Wieś Jutra, 4(141) – 14-16
8.Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych w województwie opolskim - SDOO w Głubczycach