Słonecznik oleisty stanowi jedną z form słonecznika zwyczajnego. Charakteryzuje się wysokimi wymaganiami cieplnymi i świetlnymi oraz jest wrażliwy na zacienienie. Wymaga ciepłej i suchej pogody, szczególnie podczas dojrzewania i dosychania koszyczków. Słonecznik wykazuje wytrzymałość na przymrozki do -4°C, jednak występujące w okresie wegetacji roślin przymrozki, mogą wpływać negatywnie na rozwój, hamując jego wzrost i powodując żółknięcie, zamieranie lub zniekształcanie pąków kwiatowych. Stąd też siew słonecznika zalecany jest, gdy temperatura gleby na głębokości 5 cm trwale przekroczy 9°C.
Słonecznik lubi żyzne gleby
Słonecznik znacznie lepiej znosi okresowe susze niż inne jare rośliny oleiste. Sprzyja temu gruba omszona skórka pokrywająca łodygi i liście, która chroni rośliny przed następstwami niedoboru opadów. Potrzeby wodne słonecznika są umiarkowane ze względu na dobrze rozwinięty i głęboko sięgający system korzeniowy. Wykazuje on największe zapotrzebowanie na wodę w fazie tworzenia pąków kwiatowych i kwitnienia, które występuje najczęściej w lipcu. W tym okresie w warunkach klimatycznych Polski przypadają największe ilości opadów. Utrzymująca się podczas kwitnienia słonecznika słoneczna pogoda wpływa korzystnie na zapylenie kwiatów przez owady i na zawiązywanie niełupek. Z kolei występująca w okresie kwitnienia i dojrzewania słonecznika nadmierna wilgotność utrudnia wykształcenie się nasion w środkowej części koszyczka i sprzyja ich pleśnieniu oraz gniciu.
W uprawie słonecznika na nasiona ważny jest dobór odpowiedniego rejonu uprawy i rodzaju gleby, właściwe przygotowanie pola, nawożenie i regulacja zachwaszczenia. Zaleca się uprawę słonecznika po roślinach okopowych, bobowatych, motylkowatych z trawami i po zbożach. Słonecznik na nasiona powinien być uprawiany na glebach żyznych i zasobnych w składniki pokarmowe. Najlepiej plonuje na czarnoziemach i czarnych ziemiach. Dobrymi glebami są gleby brunatne oraz piaski mocno i średnio gliniaste na glinie.
Słonecznik nie znosi gleb zakwaszonych, podmokłych, ciężkich glin i iłów, pozostałych gleb zlewnych i łatwo zaskorupiających się oraz suchych piasków. Optymalny zakres pH gleby w uprawie tej rośliny mieści się w przedziale 6,6–7,2. W przypadku uprawy słonecznika na glebach kwaśnych zalecane jest umiarkowane wapnowanie. Zbyt duża ilość wapnia w glebie wpływa negatywnie na wykształcenie się nasion słonecznika. Na glebach zwięzłych zalecane jest stosowanie wapna tlenkowego, a na lżejszych wapna węglanowego lub węglanowo-magnezowego.
Słonecznik wymaga optymalnego nawożenia azotem i potasem – oba pierwiastki pobiera w dużych ilościach
Nawożenie słonecznika – ile składników potrzebuje i jakie nawozy stosować?
W uprawie słonecznika nie zaleca się stosowania nawozów naturalnych bezpośrednio przed siewem roślin. Nawozy naturalne najlepiej jest aplikować pod inne rośliny w płodozmianie, ponieważ stosowanie obornika pod słonecznik opóźnia jego dojrzewanie. W przypadku konieczności zastosowania obornika w uprawie słonecznika zaleca się aplikację w okresie jesiennym dobrze przefermentowanego nawozu w dawce około 20 t/ha.
Słonecznik charakteryzuje się większymi potrzebami pokarmowymi w stosunku do rzepaku, szczególnie w odniesieniu do potasu. Z 1 toną niełupek i odpowiednią masą łodyg i liści pobiera średnio 70 kg N, 26 kg P2O5 i 90 kg K2O. Zapotrzebowanie słonecznika w odniesieniu do siarki jest trzykrotnie wyższe niż zapotrzebowanie roślin zbożowych i wynosi prawie 50% zapotrzebowania rzepaku na ten składnik. Słonecznik wymaga również optymalnego zaopatrzenia w magnez, przy czym zalecana dawka wynosi od 30 do 50 kg/ha. Z mikroelementów wykazuje wysokie zapotrzebowanie na bor. Poza mikroelementami w uprawie słonecznika zalecane jest dolistne dokarmianie roślin siarczanem magnezu z dodatkiem mocznika.
Słonecznik wykazuje wysokie zapotrzebowanie na potas, który stanowi kluczowy składnik pokarmowy w uprawie tej rośliny, a jego niedoborów nie można uzupełnić już w trakcie wegetacji. Zalecana dawka potasu mieści się w przedziale od 120 do 180 kg K2O/ha. Na glebach ubogich w potas dawkę tego składnika pokarmowego można zwiększyć do 240 kg K2O/ha. Nawozy potasowe należy wnosić przedsiewnie przed orką siewną. Ze względu na dużą wrażliwość słonecznika na chlor przy aplikacji soli potasowych wskazane jest wcześniejsze zastosowanie nawozów, umożliwiające wymycie chloru w głąb gleby.
Mimo, że słonecznik wykazuje znacznie mniejsze potrzeby pokarmowe w stosunku do fosforu, jednak pierwiastek ten odgrywa kluczową rolę w uprawie tej rośliny, bowiem około 75% pobranego przez roślinę fosforu obecne jest w nasionach słonecznika. Dawka fosforu zawiera się w przedziale od 60 do 90 kg P2O5/ha. Nawożenie zalecane jest przed orką zimową, względnie przed siewem słonecznika. Dobre rezultaty nawozowe uzyskuje się w efekcie aplikacji fosforu „pod korzeń”. Zapewnia to dobry wzrost i rozwój systemu korzeniowego oraz daje znaczne oszczędności Z nawozów fosforowych w uprawie słonecznika dobrze sprawdza się Polidap lub Super fos dar 40.
Dla słonecznika zalecana dawka azotu mieści się w granicach od 60 do 80 kg N/ha. Zbyt wysokie nawożenie azotowe przedłuża wegetację roślin, a także opóźnia dojrzewanie koszyczków i niełupek. Sprzyja również łamaniu się łodyg i zmniejsza odporność roślin na wyleganie i porażenie przez choroby grzybowe (zgniliznę twardzikową, szarą pleśń). Pierwszą dawkę nawozów azotowych wnosi się przed uprawkami doprawiającymi rolę do siewu, zaś pozostałą zaleca się aplikować w fazie 4 liści słonecznika. W uprawie tej rośliny azot wskazany jest do aplikacji w formie saletry amonowej (Zaksan, Pulan), mocznika (Pulrea Inu) i RSM. Nie zaleca się wnoszenia azotu po okopowych na oborniku.
W uprawie słonecznika z mikroelementów największe znaczenie odgrywa bor, który w największych ilościach pobierany jest przez rośliny w fazie 5 liści, a przed pojawieniem się pąków. Zalecana jest aplikacja od 300 do 500 g boru na ha. Ważną rolę odgrywa również molibden, który wnosi się w dawce od 10 do 20 g tego składnika na ha. Słonecznik charakteryzuje się średnią wrażliwością na niedobór miedzi i manganu.
