O opłacalności uprawy buraków decyduje plonu cukru uzyskany z buraków, który zależy głównie od wielkości plonu korzeni. Drugim czynnikiem kształtującym wielkość plonu cukru jest zawartość sacharozy w korzeniu tzw. polaryzacja, która u odmian uprawianych w Polsce może sięgać nawet 20% w świeżej masie surowca. Celem działań rolnika jest uzyskanie dobrego polonu, przynajmniej 70 t z ha o dobrej polaryzacji - nie mniej niż 17% (minimalna, standardowa wartość to 16%). W ostatnich latach rolnicy dotkliwie „odczuli w swoich „kieszeniach” spadek opłacalności uprawy buraka, nie tylko z powodu niższych plonów korzeni (2017/18 r. - śr. 68 t, 2019/2020 - śr. 58 t z ha), ale przede wszystkim z uwagi na niższą zawartość cukru w plonach. Średnia zawartość cukru w dostarczonych dostawach w 2020 r. przekraczała nieco 15%, tj. o 2 punkty procentowe mniej niż w ubiegłym roku. Cena za surowiec ustalona przez rolników z producentem cukru obowiązuje przy uwzględnieniu standardowej ilości cukru 16 %. Każdy punkt procentowy poniżej standardu oznacza zmniejszenie ceny o około 9 % (za Rafałem Strachotą, KZPBC). Przyczyną spadku polaryzacji był w dużej mierze niekorzystny przebieg pogody w czasie wegetacji. Wysokie temperatury i lipcowe deszcze sprzyjały rozwojowi chorób grzybowych, zwłaszcza chwościka burakowego, który w ostatecznym rozliczeniu spowodował duże straty zawartość cukru na plantacjach.

Oprócz warunków pogodowych, plon i jakość buraków cukrowych kształtuje wiele czynników środowiskowych: m.in. stanowisko uprawy, dobór odmiany oraz agrotechnika - termin siewu, obsada roślin, nawożenie mineralne i dokarmianie dolistne buraka. Na pogodę wpływu nie mamy, ale o skuteczności zwalczaniu chorób, wielkości, terminach, dawkach i doborze nawozów decydujemy sami.

Bez potasu nie ma cukru w buraku, ponieważ o nawożenie tym składnikiem dba każdy plantator. W uzyskaniu dobrego plonu buraka o pożądanej jakości technologicznej pomoże na pewno prawidłowe nawożenie azotem i stosowanie dokarmiania dolistnego.

Azot należy stosować z umiarem

Najsilniejszy wpływ na wielkość i jakość plonu korzenia buraka cukrowego wywiera nawożenie azotowe. Azot jest pobierany przez rośliny najszybciej spośród składników pokarmowych i umożliwia wytworzenie optymalnej powierzchni liści, której zadaniem jest fotosynteza i produkcja węglowodanów, gromadzonych podczas wegetacji w korzeniach buraka. Bez nawożenia azotem nie można uzyskać zadawalających plonów, z drugiej strony jednak stosowanie tego składnika w nadmiarze prowadzi do pogorszenia jakości technologicznej buraka. Przy ustalaniu nawożenia azotowego trzeba wykazać dużą rozwagę. Dawka azotu dla każdej plantacji powinna być ustalona indywidualnie. Przy ustalaniu jej wielkości należy wziąć pod uwagę stanowisko pod uprawę - kategorię agronomiczną gleby, jej odczyn, zasobność w składniki pokarmowe, przedplon, zawartość N-mineralnego w glebie oraz wielkość spodziewanego plonu (patrz: Zasady ustalania dawki azotu na podstawie analiz glebowych ). Przedsiewnie w uprawie buraka najczęściej stosuje się 80 kg N/ha, a pozostałą część w okresie wegetacji. Plantatorzy mający pola zasobne w azot mogą go zastosować w jednej dawce do 100 kg N/ha przedsiewnie. Wyższą dawki azotu dzielimy i część N stosujemy pogłównie. W przypadku konieczności stosowania dawki na poziomie 120-140 kg N/ha można zastosować 2 lub 3-krotne nawożenie. Pierwszą dawkę 50–60 kg N/ha aplikujemy przed siewem, pozostałą ilość stosujemy w całości gdy buraki mają 4–6 par liści (2 dawka). Uwaga: nie należy liczyć 2 pierwszych listków, ponieważ są to liścienie. Można też pogłówną dawkę podzielić na pół i wysiać drugą część na początku czerwca (3 dawka) (za Wawerem, IHAR). Przyjmuje się, że nawożenie azotem powinno zakończyć się w połowie czerwca lub nawet z końcem maja. Im później stosuje się pogłównie azot w burakach, tym bardziej wpływa on na plon liści a nie korzeni.

Zastosowanie zbyt dużej dawki azotu, choć nieczęsto się to rolnikom zdarza, spowoduje same szkody:

• nadmierny przyrost masy liści kosztem korzeni z wykorzystaniem cukrów, które powinny gromadzić się w korzeniach, efekt - mniej sacharozy w buraku;
• opóźnione dojrzewanie;
• nagromadzenie w korzeniu azotu szkodliwego (alfa-aminowego), który jest najgroźniejszym składnikiem melasotwórczym, efekcie – mniej cukru, więcej melasy;
• zwiększoną podatność na infekcje grzybowe (rdza buraka, mączniak prawdziwy).

Z praktyki wiadomo, że dawki azotu pod buraka nie powinna przekraczać 160 kg/ha, ponieważ wyższa nie przynosi opłacalnej zwyżki plonu. Na tę dawkę składa się zarówno azot mineralny z nawozów jak również pochodzący z nawozu naturalnego, przedplonu czy międzyplonu.

Głos plantatora z forum internetowego: Według mnie nawalenie 400 kg saletry na start to błąd i u każdego kto tak robi widzę nierównomierne wschody i nieprzekroczenie 60 t z ha!
Otóż jednorazowa dawka przedsiewna nie powinna przekraczać 90-100 kg N/ha. Jeśli ilość azotu wyliczonego pod zakładany plon jest większa, dawkę dzielimy na przedsiewną i pogłówną.

Zalecana forma azotu

Do nawożenia buraków należy unikać stosowania mocznika w formie stałej, ponieważ jego działanie jest spowolnione. Amidowa forma azotu występująca w nawozie (N-NH₂⁺) musi być przed pobraniem przez rośliny przekształcona przez bakterie do formy saletrzanej (N-NO₃^-), co wymaga czasu. Mocznik zastosowany wczesną wiosną, przed samym siewem, może źle wpływać na wschody roślin, co w konsekwencji redukuje obsadę roślin. Wysokie stężenie soli z nawozu i uwalniany amoniak, szczególnie w okresie suszy, hamuje kiełkowanie nasion. W uprawie buraków przedsiewnie jak i pogłównie zalecane są nawozy zawierające azot w formie saletrzanej. Najlepszym nawozem do tego celu będzie Saletra amonowa. Saletra amonowa Zaksan® albo Saletrzak 27 standard, gdyż lepiej wpływają na jakość korzeni. Azot azotanowy z nawozu pobierany jest szybko, a azot amonowy wolniej. Bardzo pożądanym, tanim i skutecznym źródłem azotu dla buraka, szczególnie w okresach suszy jest RSM® podany na glebę maksymalnie do stadium 7 liści.

Dolistnie nawożenie lekarstwem na suszę

O plonie decyduje dobre zaopatrzenie roślin od początkowych faz jej rozwoju dlatego składniki pokarmowe stosujemy w nawożeniu doglebowym, z pewnym wyprzedzeniem. W przypadku wystąpienia suszy glebowej, co zdarza się co roku, pobieranie składników przez system korzeniowy jest niemożliwe. W takich sytuacjach należy wspomóc rośliny „opryskiem” na liście, by nie spowalniać ich wzrostu. Niestety, możliwość zastosowania dolistnie większych ilości składników jest jednak ograniczona. Dokarmianie dolistne jest tylko nawożeniem interwencyjnym. Spośród pierwiastków najszybciej przenika przez liść azot, potas i magnez, wolniej siarka i mikroelementy. Pomimo zróżnicowanego tempa przenikania, składniki te są od kilku do kilkunastu razy szybciej pobierane niż przy stosowaniu do gleby.

Mocznik, bor, mangan, siarka i magnez we wspólnym roztworze

W intensywnej uprawie zapotrzebowanie buraka na składniki pokarmowe jest bardzo duże. Zapasy glebowe dobrze jest uzupełniać w trakcie wegetacji nawet przy średniej zasobności gleb. Burak cukrowy reaguje dobrze na dolistne dokarmianie azotowe mocznikiem. W przypadku wystąpienia na plantacji objawów niedoboru azotu można rośliny dokarmiać w 4 terminach od fazy 8 liści właściwych do zwarcia rzędów, w odstępach co 7-12 dni. Do oprysku należy stosować 6% roztwór Mocznika czyli 6 kg mocznika na 100 l wody; większe stężenia mogą spowodować poparzenia roślin.

Zaleca się także dokarmianie roślin magnezem i siarką w postaci siedmiowodnego siarczanu magnezowego, z uwagi na niedobory tych składników występujące w glebach lekkich i zakwaszonych, których udział w kraju wynosi ponad 70%.

Aby uzyskać standardowy cukier niezbędny jest bor. Pobranie tego składnika z plonem buraka może sięgać nawet 1 kg B z ha. Ostry niedobór tego pierwiastka może spowodować spadek plonu buraka nawet o połowę i obniżyć zawartości cukru w korzeniu o 3-4%. Niedostateczne odżywieniu buraków borem powoduje „infekcję” suchą zgnilizną liści sercowych, która utrudnia transport asymilatów do korzeni i prowadzi do zmniejszenia zawartości w nich cukru. Niedobór boru występuje najczęściej na glebach lekkich, w okresie długotrwałej suszy glebowej. Drugim mikroelementem wpływającym na prawidłowy rozwój buraka i zalecanym do dolistnego dokarmiania jest mangan (Mn). Jego niedobór również powoduje zmniejszenie zawartości cukrów prostych.

Zasady dolistnego dokarmiania buraka cukrowego (IUNG-PIB).

Przy użyciu 250 l cieczy roboczej/ha: dawka azotu - 7 kg N/ha, dawka magnezu – 2 kg MgO, dawka siarki – 1,6 kg S/ha

Burak cukrowy może być dokarmiamy mikroelementami 2-3 krotnie w fazie od 5-6 liści właściwych do zakrycia międzyrzędzi. Do oprysku można zaproponować dostępne na rynku nawozy płynne oraz stałe w postaci soli mikroelementowych. Jeżeli stosujemy nawozy w postaci soli należy wcześniej rozpuścić je wodzie.