W związku z wejściem w życie Programu Azotanowego, przed rolnikami w całym kraju stawia się wiele wymagań. Jednym z nich jest obowiązek posiadania planu nawożenia azotem, albo obliczeń maksymalnych dawek azotu w zależności od powierzchni gospodarstwa lub wielkości produkcji.
Bilans azotu na powierzchni pola oraz opracowany na tej podstawie plan nawożenia azotem powinien być sporządzany corocznie, zgodnie ze strukturą zasiewów.
Obliczanie dawki nawozów azotowych mineralnych – Uproszczony bilans azotu
Aby sporządzić bilans azotu należy znać potrzeby pokarmowe roślin.
Potrzeby pokarmowe roślin = plon osiągany w gospodarstwie (t/ha) x pobranie jednostkowe azotu (kg N/t) - Tabela 1.
Tab.1. Pobranie N (kg N/t plonu) – wybrane rodzaje upraw.
| Rodzaje upraw (wybrane przykłady) | Pobranie składnika (kg N na 1 t produktu) |
|---|---|
| Kukurydza na ziarno | 26 |
| Pszenica ozima, pszenica jara, pszenżyto | 27 |
| Żyto | 24 |
| Bobik (nasiona), grochy (nasiona), wyka | 8 |
| Soja (nasiona) | 15 |
| Rzepak (nasiona) | 50 |
| Burak cukrowy | 3,5 |
| Ziemniak późny | 4,2 |
| Ziemniak wczesny | 3,3 |
| Kukurydza (zielona masa) | 2,4 |
Źródło: Załącznik nr 8 do Programu (tabela 10) (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339)
http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/kontrole/2018/Zal_08.pdf
Program azotanowy to program działań opracowany w oparciu o ustawę: Prawo wodne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1566),ogłoszony w rozporządzeniu w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. z 2018 r.poz. 1339).
Dawkę azotu w nawozach mineralnych (Dawka Nmin) obliczamy wg wzoru:
Azot działający z innych źródeł:
- pobranie z gleby (glebowy azot mineralny działający),
- azot działający z innych źródeł (np. z nawozów naturalnych, roślin bobowatych).
Pobranie azotu z gleby – glebowy azot mineralny działający
Do obliczeń potrzebne są wyniki wczesnowiosennego badania na zawartość azotu mineralnego w warstwie gleby 0-60 cm (Nmin) dla poszczególnych działek rolnych (należy zastosować sposób obliczania podany w metodyce stacji chemiczno-rolniczej) lub jeśli nie mamy badań z własnych pól, należy podać wartość z Tabeli 2.
Tab.2. Zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby 0-60 cm (kg N/ha).
| Kategoria agronomiczna gleby | Zasoby azotu mineralnego (kg N/ha) |
|---|---|
| Bardzo lekka | 49 |
| Lekka | 59 |
| Średnia | 62 |
| Ciężka | 66 |
Źródło: Załącznik nr 8 do Programu (tabela 12) (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339)
http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/kontrole/2018/Zal_08.pdf
Gdy już ustalimy zasoby azotu mineralnego wiosną w glebie, wartość tę należy pomnożyć przez równoważnik nawozowy: 0,9 (w przypadku uprawy roślin ozimych, dla nawożenia wiosną lub 0,6 gdy uprawiamy rośliny jare (wartości te określone są w tabeli 11 Programu azotanowego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339) http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/kontrole/2018/Zal_08.pdf
Azot działający z innych źródeł – nawozy naturalne
Dopuszczalna dawka azotu z nawozów naturalnych to 170 kg N/ha użytków rolnych (170 kg/ha : zawartość N kg/t lub kg/m3). Aby obliczyć ilość azotu wprowadzaną w nawozach naturalnych należy znać średnie roczne wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracje zawartego w nich azotu (informacja ta zawarta jest w załączniku nr 6 do Programu), a także równoważniki nawozowe azotu z różnych źródeł w zależności od terminu stosowania (załącznik nr 8 do Programu).
Tab.3. Równoważniki nawozowe azotu z nawozów naturalnych w zależności od stosowania – wybrane przykłady.
| Nawóz naturalny | Zawartość | Równoważnik nawozowy N JESIEŃ | Równoważnik nawozowy N WIOSNA |
|---|---|---|---|
| obornik – krowy mleczne 6 tys. l mleka, głęboka ściółka | 2,6 kg/t x | 0,35 | 0,40 |
| obornik – świnie - lochy głęboka ściółka | 3,9 kg/t x | 0,40 | 0,45 |
| Obornik – kury nieśne | 20,7 kg/t x | 0,40 | 0,45 |
| Obornik – kury mięsne | 20,7 kg/t x | 0,45 | 0,50 |
| Gnojowica – krowy mleczne 6 tys. l mleka | 3,4 kg/m3 x | 0,50 | 0,60 |
| gnojowica – świnie - lochy | 4,3 kg/m3 x | 0,60 | 0,70 |
Źródło: Załącznik nr 6 do Programu (tabela 9) oraz załącznik nr 8 do Programu (tabela 11) (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339)
http://iung.pl/dpr/publikacje/Program%20azotanowy_Rozporzadzenie.pdf
Azot działający z innych źródeł – rośliny bobowate
Po uprawie roślin bobowatych w siewie czystym, bądź w mieszankach pozostający w glebie azot również należy uwzględnić w bilansie - Tabela 4.
Tab.4. Azot działający pozostający po uprawie roślin bobowatych – wybrane przykłady.
| Rodzaj przedplonu | Bobowate plon główny(czysty siew) | Bobowate międzyplon (czysty siew) | Bobowate plon główny(mieszanki) | Bobowate międzyplon (mieszanki) |
|---|---|---|---|---|
| Przyorane resztki pożniwne | 30 kg | 15 kg | 20 kg | 10 kg |
| Zielony nawóz | 60-77 kg | 27-33 kg | 50 kg | 20 kg |
Źródło: Załącznik nr 8 do Programu (tabela 13) (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339)
http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/kontrole/2018/Zal_08.pdf
Dawka N w nawozach mineralnych
Sumaryczna ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł nie może przekroczyć maksymalnych wartości określonych w Załączniku 9 do Programu - Tabela 5.
Tab.5. Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł, dla plonów uzyskiwanych w warunkach uregulowanego odczynu gleby, zbilansowanego nawożenia NPK i stosowania integrowanej ochrony roślin – wybrane przykłady.
| Rodzaj uprawy | Maksymalne ilości N działającego (kg N/ha) |
|---|---|
| Kukurydza na ziarno | 240 |
| Pszenica ozima/jara | 200/160 |
| Pszenżyto | 180 |
| Żyto populacyjne/mieszańcowe | 120/150 |
| Rzepak | 240 |
| Burak cukrowy | 180 |
| Ziemniak późny | 180 |
Wartości należy pomniejszyć o 20% w przypadku gleb bardzo lekkich i o 10% w przypadku gleb lekkich
Źródło: Załącznik nr 9 do Programu – str. 110 (tabela 14)
http://iung.pl/dpr/publikacje/Program%20azotanowy_Rozporzadzenie.pdf
Przedstawiony powyżej sposób obliczania dawek azotu są dość skomplikowane i mogą sprawiać, przynajmniej na początku, pewne trudności. Warto więc korzystać z przydatnych narzędzi, jakim jest np. opracowany przez CDR program https://www.cdr.gov.pl/images/Radom/2018/23-10/Plan_nawozenia_azotem_CDR_Radom.xlsm, a także z pomocy służby doradczej. Obowiązek sporządzania planów nawożenia dla wszystkich wymienionych w artykule https://nawozy.eu/wiedza/porady-ekspertow/z-kraju/program-azotanowy-kogo-dotyczy.html grup gospodarstw rolnych, wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 roku.
Źródło:
1.Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. z dnia 12 lipca 2018r. poz. 1339) ) http://iung.pl/dpr/publikacje/Program%20azotanowy_Rozporzadzenie.pdf; http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/kontrole/2018/Zal_08.pdf
2.Skowrońska M. Zbilansowane nawożenie roślin uprawnych jako narzędzie ograniczania strat azotanów z ekosystemów rolniczych; Materiały z konferencji Ograniczanie zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego metodą poprawy jakości wód; Warszawa; 07.12.2018r.
3.https://www.cdr.gov.pl/images/Radom/2018/23-10/Plan_nawozenia_azotem_CDR_Radom.xlsm
