Bor to pierwiastek, którego brakuje w naszych glebach. Potrzeba nawożenia jest zatem koniecznością, jeśli chcemy zwiększyć odporność roślin na niekorzystne warunki środowiska oraz uzyskać wysokie plony o dobrej jakości. Z tego względu już wczesną wiosną, należy zadbać o odpowiednie odżywienie roślin w ten mikroskładnik.
Ujemny bilans boru na naszych polach
Pobranie boru wraz z plonami roślin oraz jego wymywanie z gleby przez opady (około 200 g B/ha/rok), nie równoważy się z przychodami pierwiastka, czyli odpowiednio wysokim nawożeniem mineralnym i naturalnym oraz mineralizacją. Wg badań pokrycie potrzeb pokarmowych, nawet w gospodarstwach w których stosuje się nawozy naturalne, przedsiewne nawożenie mineralne oraz dokarmianie dolistne, przy średnich plonach wynosi zaledwie 72%. Bilans boru jest ujemny i spośród wszystkich mikroskładników najbardziej niekorzystny.
Rośliny najsilniej odczuwają brak boru w warunkach:
1. niedoborów wody (susza) lub bardzo obfitych opadów deszczu,
2. uprawy roślin na glebach lekkich i bardzo lekkich (takie gleby stanowią ponad 75% użytków rolnych w Polsce),
3. niskich temperatur.
Obecnie w kraju ponad 80% gleb odznacza się niską naturalną zasobnością w bor.
Odczyn gleby wpływa na pobranie boru przez rośliny:
- bor jest najlepiej pobierany na glebach o uregulowanym odczynie, pH w zakresie od 5,5 do 6,5,
- na glebach kwaśnych i bardzo kwaśnych jego rozpuszczalność wzrasta, ale dostępność dla roślin jest mocno ograniczona - zakwaszenie gleb przyspiesza proces wymywania składników pokarmowych, w tym boru, powodując ich straty,
- wraz ze wzrostem odczynu, dostępność boru dla roślin maleje - pH powyżej 7,0 ogranicza możliwość pobierania pierwiastka,
- wapnowanie gleb zmniejsza przyswajalność boru.
Rośliny „lubią” bor
Nowe odmiany roślin uprawnych, które posiadają uwarunkowany genetycznie wysoki potencjał plonowania, do wydania wysokiego plonu potrzebują odpowiedniego, zbilansowanego nawożenia, w którym nie może zabraknąć także mikroskładników.
Do roślin najbardziej wrażliwych na niedobór boru należy rzepak ozimy i burak cukrowy, a także słonecznik, rośliny bobowate z wyjątkiem fasoli, warzywa kapustne (brokuł, kapusty, kalafior) oraz kukurydza. Zboża, również dobrze reagują na nawożenie borem. Wykazały to badania prowadzone przez IUNG (tabela 1). Przy czym niezwykle ważny jest sposób aplikacji boru. Najwyższe przyrosty plonu, a także wzrost zawartości boru w ziarnie, uzyskano po pogłównym doglebowym nawożeniu.
Tab.1. Zwyżki plonów ziarna zbóż uzyskane w doświadczeniach pod wpływem nawożenia borem.
| Gatunek zboża | Zwyżki plonu (%) |
|---|---|
| Pszenica ozima | 5,6-10,1 |
| Pszenżyto ozime | 3,7-12,3 |
| Jęczmień jary | 7,4-8,1 |
| Owies | 10,0-20,3 |
* w zależności od dawki i sposobu stosowania
Źródło: Wróbel S. 2004
Bor potrzebny w diecie człowieka
Nie tylko rośliny potrzebują bor. Udowodniono, że pierwiastek ten ma również znaczenie dla organizmu człowieka i zwierząt. Wykazano, ze istnieje korelacja pomiędzy ilością spożywanego boru, a zachorowalnością na artretyzm i alergie. Ponadto niedobór boru w organizmie może powodować zaburzenia funkcji mózgu. Z tego względu warto zadbać, aby płody rolne przeznaczane na cele konsumpcyjne oraz paszowe miały odpowiednio wysoką zawartość tego mikroskładnika.
Aplikacja boru - przedsiewnie, pogłównie, a może dolistnie?
Bor najczęściej stosuje się w nawożeniu dolistnym lub doglebowym. Obydwa systemy nawożenia powinny się wzajemnie uzupełniać, a także nie należy ich stosować zamiennie. W przypadku np. upraw roślin, które wykazują duże zapotrzebowanie na bor (rzepak ozimy, burak cukrowy, kukurydza), warto pierwiastek ten wprowadzić w doglebowym nawożeniu przedsiewnym, co pozwoli na zabezpieczenie roślinom optymalnej dawki (pokrycie wysokich wymagań pokarmowych) oraz dynamiki pobierania składników już od wczesnych faz rozwojowych. Do nawożenia przedsiewnego warto wykorzystywać nawozy wieloskładnikowe wzbogacone w bor jak np. Polifoska ®Petroplon, Amofoska ®Corn 4-10-22, Amofoska ®4-10-28, Amofoska ®4-10-25 z borem. Stosując np. 400 kg/ha wyżej wymienionych nawozów, które zawierają 0,1% boru, oznacza, że dostarczamy do gleby 0,4 kg B/ha. Doglebowo bor można również uzupełniać stosując nawozy azotowe. Do przedsiewnego i/lub pogłównego stosowania szczególnie polecane: Salmag® z borem i Saletrzak 27 Standard z borem. Nawozy te zawierają 0,2% boru.
Nawożenie dolistne nie bilansuje w pełni podstawowego nawożenia i jest uzupełnieniem nawożenia doglebowego w okresie trwania wegetacji. Jest ono niezastąpione, jeśli zachodzi konieczność stosowania interwencyjnego. Ponadto istnieje możliwość łączenia zabiegów dokarmiania z zabiegami ochrony roślin lub dokarmianiem dolistnym mocznikiem.
Bor jest pierwiastkiem, który łatwo ulega wymyciu z gleby. Należy o tym pamiętać, zwłaszcza na lżejszych stanowiskach.
W przepadku prawdopodobieństwa wystąpienia suszy, należy zwiększyć zaopatrzenie w bor o 30%.
Nawożenie borem można przeprowadzić doglebowo wykorzystując nawozy kompleksowe, np.: Polifoska ®Petroplon, Amofoska ®Corn 4-10-22, Amofoska ®4-10-28, Amofoska ®4-10-25 z borem lub nawozy azotowe np. Salmag® z borem, Saletrzak 27 Standard z borem.
Nawożenie borem powinno mieć miejsce przede wszystkim wiosną (przedsiewnie w roślinach jarych np. burak cukrowy czy kukurydza) oraz pogłównie (rośliny ozime) w momencie ruszenia wegetacji.
Literatura:
Źródło: Wróbel S. 2004. Potrzeby nawożenia roślin uprawnych mikroelementami. Mat. Szkol. 90, XII Krajowe seminarium Stosowanie agrochemikaliów. IUNG, Puławy: 3-22.
