Rośliny większość składników pokarmowych pobierają przez korzenie, lecz liście również mogą być miejscem, przez które wnikają substancje odżywcze. Do wzrostu i rozwoju roślin niezbędnych jest 17 pierwiastków, zaliczanych do makro – i mikroelementów. Składniki te odpowiadają za rozwój roślin, nie mogą być zastąpione przez inne pierwiastki, biorą bezpośredni udział w procesach metabolicznych jako element metabolitu lub aktywator enzymów. Makroelementy pełnią głównie funkcje budulcowe, natomiast mikroelementy są przede wszystkim składnikami enzymów. Brak lub niedobór któregokolwiek z pierwiastków niezbędnych powoduje zaburzenia w metabolizmie rośliny, a ilość uzyskanego plonu jest ograniczona niedoborem akurat tego składnika.

Kukurydza należy do roślin o bardzo dużych potrzebach pokarmowych. Średnie pobieranie makroelementów przez kukurydzę przy plonie 9t/ha ziarna wynosi N - 297 kg/ha, P – 57 kg/ha, K – 311 kg/ha, Mg – 51 kg/ha, Ca – 60 kg/ha, S – 59 kg/ha. Mikroelementy zaś pobierane są w ilościach – B – 99 g, Cu – 126 g, Mn – 963 g, Zn – 765 g, Mo – 8,1 g. Jest to roślina, która bardzo dobrze reaguje na nawożenie dolistne. Plonotwórczy efekt dolistnego stosowania nawozów zależy od wielu czynników siedliskowych i agrotechnicznych, między innymi od indywidualnych reakcji roślin na poszczególne składniki, zasobności i wilgotności gleby, temperatury powietrza i gleby, nawożenia doglebowego, składu i właściwości nawozu dolistnego, sposobu i warunków jego aplikacji. Z reguły stosując nawozy dolistne uzupełniamy niedobory mikroelementów, ponieważ ustalenie precyzyjnej dawki tych pierwiastków w nawozach doglebowych jest bardzo trudne. Przyjmuje się, że aplikując mikroelementy dolistnie, do osiągnięcia tego samego efektu plonotwórczego wystarczy od 1/5 do 1/8 dawki składnika zastosowanego doglebowo. Należy jednak pamiętać, że dokarmianie mikroelementami przez liście powinno być stosowane prewencyjnie (profilaktycznie), ponieważ aplikowanie preparatów po pojawieniu się pierwszych oznak niedoborów jest bardzo często zbyt późne, ponieważ roślina nie jest w stanie nadrobić wcześniejszych braków.

Decydując się na podawanie mikroelementów należy szczególną uwagę zwrócić na fazę rozwojową rośliny oraz formę zastosowanego pierwiastka. Czasokres stosowania nawozów dolistnych jest bardzo krótki. Optymalny termin nawożenia kukurydzy dolistnie przypada na wczesne fazy rozwojowe. Większość nawozów dolistnych aplikuje się dwukrotnie w fazie 6-8 liści i około 10 dni później. Kukurydza optimum przyswajania składników odżywczych rozpoczyna mniej więcej od wytworzenia 6-8 liści. W fazie 6 liścia buduje swój potencjach plonotwórczy, ponieważ wewnątrz roślin zawiązują już się kolby i wszelki niedobór któregokolwiek ze składników skutkuje znaczną obniżką plonu. Wskazane jest, aby do tego momentu roślina była już dobrze zaopatrzona w mikroelementy - zwłaszcza cynk. Cynk bowiem należy do jednych z najważniejszych mikroelementów w życiu kukurydzy. Bierze on udział w wytwarzaniu auksyn i syntezie białek. Ponadto duże ilości fosforu w glebie znacząco ograniczają pobieranie cynku przez korzenie, przez co często mamy do czynienia z niedoborem tego pierwiastka. Cynk stosowany dolistnie, w początkowych fazach rozwojowych kukurydzy (do fazy 3-4 liścia) aplikowany może być w formie tlenku cynku lub siarczanu cynku. Natomiast w fazie 6-9 liści kukurydzy należy stosować go w formie chelatu, który jest znacznie lepiej wykorzystywany przez części nadziemne. Dawka cynku w formie tlenku czy siarczanu na glebach średnich powinna kształtować się w zakresie od 0,5 do 1,5 kg Zn/ha, natomiast stosowana później w formie chelatu powinna wynosić 200-400 g Zn/ha.

Dla kukurydzy bardzo ważnymi mikroelementami są również bor, miedź i mangan. Ich niedobory również można uzupełnić wraz z nawozami dolistnymi. Dolistnie można aplikować również makroelementy. W przypadku kukurydzy najważniejszym plonotwórczym pierwiastkiem jest azot. Kontrola przyswajalności azotu gwarantuje maksymalne jego wykorzystanie. Zwiększenie efektywności stosowania azotu polega głównie na regulacji pH gleby (5,5-7,0), jej zasobności w przyswajalny fosfor i potas oraz odpowiednie odżywienie rośliny magnezem, siarką, cynkiem i borem. Kukurydza bardzo dobrze reaguje na dolistne nawożenie azotem. Pierwiastek ten stosuje się najczęściej w postaci 5% wodnego roztworu mocznika i siarczanu magnezu z ewentualnym dodatkiem mikroelementów.

W okresie chłodów, rośliny mogą mieć trudności z pobieraniem fosforu. Takie warunki panują często wiosną i wtedy na liściach pojawiają się fioletowe przebarwienia. W takiej sytuacji niedobór fosforu należy również uzupełnić poprzez aplikację nawozów dolistnych.

Kukurydza również jest rośliną bardzo wrażliwą na warunki pogodowe. Aby zminimalizować stres wywołany tymi czynnikami, niektórzy polecają stosowanie preparatów zawierających, np. algi morskie, witaminy czy hormony roślinne.

Na rynku można kupić wiele nawozów dolistnych. Zazwyczaj są to preparaty wieloskładnikowe, zawierające mikroelementy z dodatkiem niektórych makroelementów. Dla kukurydzy polecane są również nawozy jednoskładnikowe zawierające cynk lub bor. Wykaz wybranych preparatów dolistnych przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Wybrane nawozy dolistne stosowane w kukurydzy

Literatura:

1. Jadczyszyn T.: Podstawy naukowe doradztwa nawozowego. Nawozy i Nawożenie, 2000, 4, 185-200.
2. Ruszkowska M., Wojcieska-Wyskupajtys U.: Mikroelementy – fizjologiczne i ekologiczne aspekty ich niedoborów i nadmiarów. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 1996, 434, 1-11.
3. Starck Z.: Rola składników mineralnych w roślinie. W: Fizjologia roślin, J. Kopcewicza i S. Lewaka S. (red.). 2007, 228-245.
4. Szewczuk C., Sugier D.: Ogólna charakterystyka i podział nawozów dolistnych oferowanych na polskim rynku. Annales UMCS, sectio E., 64(1), 2009, 29-36.