Często, kiedy decydujemy się na zastosowanie nawożenia mineralnego najczęściej pamiętamy o makroskładnikach, i to głównie tych trzech tzw. plonotwórczych, jak azot, fosfor i potas. Mniej uwagi kierujemy w stronę pozostałych makroskładników, magnezu, siarki i wapnia. Natomiast najmniej zainteresowania poświęcamy dostarczeniu roślinom w nawozach mikroskładników, sądząc że nie spełniają one aż tak ważnej roli w kształtowaniu plon rośliny uprawnej. To jest oczywiście ogromny błąd, na który już w XIX wieku zwrócił uwagę Justus von Liebig, nazywany ojcem nawozów, formułując prawo minimum – fundamentalną zasadę mineralnego żywienia. Według niego czynnik, którego w przyrodzie jest najmniej (minimum) decyduje o wzroście i rozwój rośliny. Można to bezpośrednio odnieść do mikroskładników, na które rośliny mają najmniejsze zapotrzebowanie. To jednak rola, jaką pierwiastki te spełniają w życiu rośliny, powoduje że są one czynnikiem, który decyduje o jej plonowaniu.

Nasze gleby są ubogie w mikroskładniki

Spośród niezbędnych mikroskładników rzepak jest najbardziej wrażliwy na niedobór boru, manganu, molibdenu, miedzi i cynku. Zawartość tych składników, w naszych glebach, jest zróżnicowana, na co ma duży wpływ typ gleby oraz jej odczyn. Szacuje się, że w glebach najwięcej jest żelaza (kilka procent), a najmniej molibdenu (śladowe ilości). Badania zawartości w glebie wymienionych mikroskładników są prowadzone systematycznie od szeregu lat, za wyjątkiem molibdenu. Największy udział gleb z niską zawartością dotyczy boru, następnie manganu i miedzi oraz cynku.

Które mikroskładniki są niezbędne dla rzepaku?

O znaczeniu mikroskładników w rozwoju rzepaku decyduje ich rola jaką spełniają w różnego rodzaju przemianach biochemiczno-fizjologicznych, decydujących o późniejszym plonowaniu tej rośliny. Wszystkie wymienione niezbędne mikroskładniki biorą aktywny udział w regulowaniu gospodarki azotowej i węglowodanowej, to ma bardzo istotny wpływ na efektywne wykorzystanie azotu z nawozów. Dzięki temu rośliny wykształcają przed zimą silny, dobrze rozwinięty system korzeniowy oraz rozetę liściową. Ponadto aktywny udział mikroskładników w wielu życiowych procesach decyduje o wzroście i rozwoju i w konsekwencji wielkości i jakości plonu rzepaku ozimego. Dlatego tak ważne jest zastosowanie tej grupy składników już w terminie jesiennym, aby rośliny mogły się dobrze przygotować na okres zimowy. Oczywiście o tym jaki składnik i w jakiej dawce należy dostarczyć pod rzepaku będzie decydować jego aktualna zawartość w glebie. Dlatego bardzo ważne jest wykonywanie co 3-4 lata analizy glebowej, w której obok oceny odczynu i zawartości podstawowych makroskładników, powinniśmy ocenić również zawartość mikroskładników.

Jak powszechnie wiadomo każda roślina uprawna ma określone potrzeby pokarmowe i z tym związane potrzeby nawozowe. W przypadku roślin krzyżowych, a zwłaszcza rzepaku spośród mikroskładników wraz z plonem roślina ta pobiera z gleby najwięcej boru, manganu i molibdenu, natomiast w mniejszych ilościach miedź i cynk. Dlatego planując nawożenie rzepaku ozimego mikroskładnikami, w pierwszej kolejności musimy pomyśleć o dostarczeniu boru, manganu i molibdenu. W przypadku tego ostatniego składnika należy pamiętać, że jest go najmniej w glebach kwaśnych. Tak więc podniesienie odczynu przez zastosowanie wapnowania na przykład pod przedplon rzepaku w pełni rozwiązuje ten problem.

Kiedy stosować mikroskładniki w rzepaku?

W Polsce jest przewaga gleb lekkich i bardzo lekkich, a także gleb o odczynie kwaśnym. W takich warunkach obserwuje się często niedobór mikroskładników, dotyczy to przede wszystkim boru i molibdenu. Wzrasta natomiast aktywność manganu, molibdenu i miedzi.

W nawożeniu mineralnym rzepaku ozimego wyróżniamy dwa terminy. Bardzo ważny dla późniejszej kondycji roślin jest termin jesienny. Prawidłowy rozwój jesienią decyduje o możliwościach plonowania tego gatunku. W tym okresie roślina powinna wykształcić rozetę 8-10 liści i silny system korzeniowy, dzięki któremu będzie w stanie optymalnie przezimować. Aby tak się stało bardzo ważne jest prawidłowe nawożenie nie tylko nawozami zawierającymi podstawowe składniki, jak azot, fosfor, potas, magnez i siarkę. Dla pełnego zbilansowania potrzeb pokarmowych rzepaku ozimego, tym samym uzyskania zadawalających plonów, należy bezwzględnie pomyśleć o zastosowaniu jesienią także mikroskładników, zwłaszcza tych, których jest najmniej (prawo minimum-Liebiga).

Jesienią zalecana dawka tego składnika na hektar nie powinna przekraczać 2 kg. Pamiętajmy aby dobrze wymieszać nawóz z glebą na głębokość 10-20 cm. Spośród oferowanych nawozów wieloskładnikowych, które mają w swoim składzie bor można znaleźć Amofoskę 5-10-25 z borem. Wartościowym uzupełnieniem nawożenia doglebowego ale także dokarmiania dolistnego, jest zastosowanie nawozu Azoplon Micro Rzepak, który w swoim składzie ma wysoką zawartość boru, manganu i molibdenu, a także dodatek cynku, miedzi i żelaza.

Rzepak ozimy należy do roślin o dużych potrzebach pokarmowych, dlatego w okresie jesiennym oprócz nawożenia doglebowego mikroskładnikami należy, w zależności od warunków pogodowych i oczywiście zasobności gleby, zastosować dokarmianie dolistne, zwłaszcza molibdenem i manganem. Stosowanie dolistnego dokarmiania mikroskładnikami poprawia aktywność fotosyntetyczną roślin i w konsekwencji zwiększa ich odporność na choroby, szkodniki oraz niekorzystne warunki pogodowe.

Jeżeli chcemy aby rośliny rzepaku, przed zimą były dobrze rozwinięte, miały silny system korzeniowy i nie wykazywały objawów niedożywienia musimy bezwzględnie uzupełniać bilans podstawowych składników nawozowych o niezbędne mikroskładniki, a zwłaszcza bor, mangan, molibden, miedź i cynk. Pamiętajmy, że w prawidłowej strategii nawożenia rzepaku dokarmianie dolistne, ze względu na swoją wagę, powinno być stosowane niezależnie od stanu roślin w okresie jesiennym.

Źródło:
Stanisławska-Glubiak E. Korzeniowska J. Lipiński W.: Opracowanie liczb granicznych
niedoboru mikroelementów w glebie oznaczanych przy użyciu ekstrahenta Mehlich 3 dla polskich warunków glebowych. Część II. Rzepak, Soil Sci. Ann., 2019, 70(4): 324-330.