Wapnowanie jest zabiegiem podnoszącym żyzność gleb kwaśnych. Wpływa ono na poprawę właściwości fizycznych warstwy ornej gleb oraz polepsza ich właściwości chemiczne i biologiczne. Prowadzi do zwiększenia dostępności dla roślin wielu składników pokarmowych oraz wpływa na rozwój korzystnej mikroflory glebowej. Zabieg ten daje możliwość rozszerzenia uprawy cennych dla rolnictwa gatunków roślin, które źle reagują na kwaśny odczyn gleb, takich jak pszenica, jęczmień, burak cukrowy, rzepak, czy też lucerna.

Wapno dobrze wymieszaj z glebą

Zabieg wapnowania przeprowadzany jest najczęściej co 4 lata, a optymalny termin jego wykonania wyznacza częstotliwość uprawy w zmianowaniu roślin o małej tolerancji na zakwaszenie gleby. Najlepszym terminem do przeprowadzenia zabiegu wapnowania gleb jest okres po żniwach, a więc późne lato lub wczesna jesień. Niemniej jednak niekiedy panujące warunki atmosferyczne uniemożliwiają wykonanie wapnowania gleby w tym terminie. Późne wapnowanie ma miejsce również po zbiorze roślin późno schodzących z pola, takich jak kukurydza, ziemniak czy burak.

Skuteczność późnego wapnowania niekiedy może być mniejsza, bowiem im zabieg ten jest przeprowadzony później, tym mniej czasu pozostaje na efektywne działanie nawozów odkwaszających glebę. Wapno rozrzucone na polu wymaga bowiem dokładnego wymieszanie się z glebą. Poza tym występujące w tym okresie, często niesprzyjające wapnowaniu warunki atmosferyczne, takie jak opady deszczu, wolne parowanie z gleby związane z niskimi temperaturami, a także nadmierna wilgotność gleby często w znacznym stopniu ograniczają wykonanie tego zabiegu. Stąd też przy podejmowaniu decyzji o wapnowaniu gleby należy uwzględnić nie tylko jej odczyn i rodzaj, ale także panujące warunki glebowe i rodzaj nawozu do odkwaszania oraz planowaną roślinę uprawną, jak również stosowaną technologię uprawy roli.

Ważnym elementem prawidłowo przeprowadzonego zabiegu wapnowania gleb jest wykonanie wapnowania w odpowiednich warunkach klimatyczno-glebowych oraz dobór rodzaju nawozu do odkwaszania do rodzaju gleby. Najlepszymi warunkami do przeprowadzenia tego zabiegu jest sucha i bezwietrzna pogoda. 

Wybór wapna dostosuj do warunków glebowych

Dobór nawozu wapniowego zależy od rodzaju gleby, która podlegać będzie wapnowaniu. Na gleby ciężkie, o silnych właściwościach buforowych, zalecane jest stosowanie szybko działającego wapna tlenkowego. Z kolei na gleby lekkie należy aplikować wolno działające nawozy węglanowe wapniowe lub wapniowo-magnezowe. Warto pamiętać, że szybsze działanie wykazują nawozy dobrze rozdrobnione, zawierające większe ilości wapnia i magnezu. Ważne jest również dokładne wymieszanie nawozu z możliwie największą objętością gleby.

Jeżeli jesienią nie stosuje się nawozów naturalnych wapnowanie należy przeprowadzić przed orką siewną, względnie przedzimową. Zarówno przed wapnowaniem, jak i bezpośrednio po nim nie należy stosować obornika, gnojowicy, gnojówki oraz innych nawozów, które zawierają azot, gdyż dochodzi wówczas do jego strat. Odstęp między tymi zabiegami powinien wynosić przynajmniej 4 tygodnie.

Jaka dawka wapna?

Prawidłowe ustalenie dawki nawozu do odkwaszania gleb warunkuje efektywność wapnowania. Zbyt niskie dawki wapna mogą być nieefektywne, natomiast zbyt wysokie mogą prowadzić do przewapnowania gleby, co jest zwłaszcza niebezpieczne na glebach lekkich, szczególnie po aplikacji wapna tlenkowego. Dobór dawki nawozu wapniowego uzależniony jest nie tylko od bieżącego odczynu gleby, ale także od jej kategorii agronomicznej. Dane dotyczące potrzeb wapnowania gleb zamieszczono w Tabeli 1. Optymalna dawka wapna umożliwia doprowadzenie pH gleby do dolnej granicy jego optymalnego przedziału.

Tabela 1. Przedziały potrzeb wapnowania gleb [dane przytoczone za Hołubowicz-Kliza G. 2006]

Na glebach średnich i ciężkich, gdy występują one w przedziale ograniczonych potrzeb wapnowania, z zabiegu wapnowania można zrezygnować. Natomiast przy uprawie roślin o bardzo dużej wrażliwości na zakwaszenie na glebach bardzo lekkich należy zastosować dawki wapna zalecane dla gleb lekkich, a na glebach lekkich dawki nawozu odkwaszającego, które są zalecane na gleby średnie. W przypadku stosowania wapnowania w przedziałach „wapnowania koniecznego” zabieg ten nie prowadzi do uzyskania optymalnego odczynu gleby, a jedynie wpływa na przesunięcie przedziału wapnowania do „wapnowania potrzebnego”.

Na glebach kwaśnych średnich i ciężkich pierwsze wapnowanie z wykorzystaniem wysokich dawek wapna jest zabiegiem melioracyjnym, który wywołuje zmianę odczynu o co najmniej jednostkę pH. Przy kolejnym zabiegu wapnowania wyjściowe pH gleby jest wyższe, w związku z tym stosowane dawki nawozu do odkwaszania gleb mogą być niższe. Zastosowanie takiego „wapnowania zachowawczego” uniemożliwia ponowne obniżenie pH gleby.

Które rośliny są najbardziej wrażliwe na zakwaszenie?

Przy planowaniu zabiegu wapnowania gleb należy również uwzględnić gatunek uprawianej rośliny oraz jej wrażliwości na zakwaszenie. Roślinami silnie reagującymi na zakwaszenie gleby są: pszenica ozima, pszenica jara, jęczmień, kukurydza, rzepak, gorczyca, burak cukrowy, bobik, lucerna, koniczyna, wyka i soja. Z warzyw dużą wrażliwością na zakwaszenie wykazuje cebula, czosnek, szpinak, sałata i seler, zaś z roślin ogrodniczych – wiśnia, czereśnia i śliwa. Mniejszą wrażliwość na zakwaszenie ma żyto, owies, ziemniaki, len oraz groch, fasola, marchew, ogórki i pomidory, jak również jabłoń, grusza, agrest, porzeczki, malina i poziomka. Do roślin mało wrażliwych na zakwaszenie należą: gryka, łubin żółty, seradela, tytoń, rzodkiew, rzepa czarna czy rabarbar.

Literatura: 
1. Brodowska M.S., Jackowska I., Brodowski R., Kurzyna-Szklarek M., Bojanowska M., Lipińska H. 2018. Problemy zmian środowiska glebowego. Towarzystwo Wydawnictw Naukowych Libropolis, Lublin.
2. Filipek T., Badora A., Lipiński W., Brodowska M. S., Domańska J., Harasim P., Kozłowska-Strawska J., Skowron P., Skowrońska M., Tkaczyk P. 2015. Zakwaszenie i wapnowanie gleb. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA. 1-236 - ISBN 978-83-62282-92-0.
3. Hołubowicz-Kliza G. 2006. Wapnowanie gleb w Polsce. Wyd. IUNG-PIB, Puławy.