Wiosna 2025 roku przynosi rolnikom poważne wyzwania związane z ochroną zbóż przed chorobami grzybowymi. Obfite opady i umiarkowane temperatury sprzyjają rozwojowi rdzy żółtej i rdzy brunatnej, które mogą znacząco obniżyć plony. Zrozumienie objawów, warunków sprzyjających infekcjom oraz skutecznych metod zwalczania jest kluczowe dla ochrony upraw. 

Rdza żółta zbóż – cichy wróg chłodnej wiosny

Rdza żółta, wywoływana przez grzyba Puccinia striiformis, rozwija się w temperaturach 10–15°C przy wysokiej wilgotności powietrza. Zarodniki mogą kiełkować już w 0°C, co oznacza, że choroba może przetrwać łagodne zimy i rozwijać się wczesną wiosną. Objawy pojawiają się po 12–13 dniach od infekcji i obejmują żółte lub pomarańczowe pasy na liściach, które zawierają uredinia wytwarzające zarodniki .

W Polsce rdza żółta staje się coraz bardziej powszechna, szczególnie w latach z chłodną i wilgotną wiosną. Nowe odmiany grzyba mogą rozwijać się nawet w warunkach suszy i wysokiej temperatury, co zwiększa ryzyko infekcji. 

Rdza brunatna – zagrożenie dla pszenicy i żyta

Rdza brunatna, spowodowana przez Puccinia recondita, atakuje głównie pszenicę i żyto. Optymalne warunki dla jej rozwoju to temperatury 12–24°C w dzień i 0–12°C w nocy, przy obecności rosy. Zarodniki kiełkują w ciągu 30 minut, a objawy pojawiają się po 5–10 dniach od infekcji.

Choroba obniża efektywność fotosyntezy, zwiększa transpirację i prowadzi do przedwczesnego obumierania liści, co skutkuje spadkiem plonów nawet o 30%. 

Rdza brunatna potrafi wytworzyć nowe zarodki co 7-10 dni, tworząc błyskawicznie kolejne fale infekcji

Jak rozpoznać objawy?

• Rdza żółta: Charakterystyczne żółte lub pomarańczowe pasy na liściach, zawierające uredinia. 
• Rdza brunatna: Owalne, rdzawobrązowe skupienia na górnej i dolnej stronie liści.

Skuteczne metody ochrony

Agrotechniczne:

• Uprawa odmian odpornych na rdzę. 
• Zrównoważone nawożenie azotowe. 
• Niszczenie samosiewów i resztek pożniwnych. 

Chemiczne:
Stosowanie fungicydów w fazach: 

• Krzewienia (10–15% roślin z objawami). 
• Strzelania w źdźbło (10% roślin z objawami). 
• Kłoszenia (objawy na liściu flagowym i podflagowym). 

Zalecane substancje czynne to triazole (np. metkonazol, protiokonazol), strobiluryny (np. piraklostrobina) oraz karboksyamidy. 

Prognozy na sezon 2025

Obecne warunki pogodowe w Polsce, z umiarkowanymi temperaturami i wysoką wilgotnością, sprzyjają rozwojowi rdzy żółtej i brunatnej. Rolnicy powinni monitorować swoje uprawy i stosować odpowiednie środki ochrony roślin, aby zminimalizować straty. 

​
Podsumowanie

Rdza żółta i brunatna stanowią poważne zagrożenie dla upraw zbóż w Polsce. Wczesne rozpoznanie objawów i zastosowanie odpowiednich metod ochrony są kluczowe dla zapewnienia wysokich plonów. Regularne monitorowanie plantacji i dostosowanie strategii ochrony do aktualnych warunków pogodowych pozwolą skutecznie chronić uprawy przed tymi groźnymi chorobami.