Potas to ważny składnik technologii nawożenia roślin uprawnych. Odpowiada w roślinie za regulację gospodarki wodnej i azotowej. Brak odpowiedniego zaopatrzenia roślin w ten pierwiastek, to wzrost wrażliwości roślin na czynniki stresowe, jak np. przymrozki, susza.
Czynniki limitujące plon i jego jakość
Wg GUS (2015) w Polsce ponad 75% gleb ma pHKCl poniżej 6,5. Ponadto gleby cechuje bardzo niska lub niska zasobność w przyswajalny dla roślin: potas, aż 44% gleb, fosfor – 34%, magnez – 29%. Natomiast zużycie nawozów mineralnych i wapniowych jest niewystarczające. W latach 2014/2015 wynosiło: N – 69,0 kg/ha, P – 20,9 kg/ha, K – 33,3 kg/ha, CaO – 39,0 kg/ha. Co oczywiście nie pokrywało w żadnym stopniu bieżących potrzeb roślin uprawnych.
Potas wpływa na plon i jego jakość…
Potas pozytywnie oddziaływuje na gospodarkę wodną rośliny. W całym okresie wegetacji reguluje jędrność (turgor) komórek roślinnych, przez co ogranicza przedwczesne więdnięcie roślin. Wzmacnia wierzchnią warstwę liścia, przez co ogranicza parowanie wody z rośliny. Wpływa korzystnie na wykorzystanie glebowych zapasów wody, co w warunkach jej niedoboru może zwiększyć plon nawet o 30%.
Rośliny odpowiednio zaopatrzone w ten pierwiastek wykazują lepszą tolerancje na czynniki stresowe, jak np. mróz. Wyższa koncentracja jonów potasowych w soku komórkowym obniża punkt jego zamarzania. Ponadto rośliny mają dobrze rozbudowany i silny system korzeniowy.
Pierwiastek ten aktywuje enzymy regulujące proces fotosyntezy i asymilacji CO2 (liście roślin odpowiednio zaopatrzone w potas asymilują więcej dwutlenku węgla), wpływa na syntezę cukrów, białek i tłuszczów. Decyduje o wytworzonej biomasie roślin.
Potas obok azotu jest kluczowym pierwiastkiem w fazie szybkiego wzrostu wydłużeniowego. Niewystarczająca ilość potasu, przy jednoczesnym wysokim nawożeniu azotem, powoduje że wydłużające tkanki są słabe, roślina jest bardzie podatna na wyleganie oraz porażenie przez choroby.
Makroskładnik ten wpływa nie tylko na ilość, ale również na jakość płodów rolnych. Zwiększa ilość ziaren w kłosie oraz poprawia ich wypełnienie, zwiększając tym samym MTZ, zwiększa plon cukru w burakach cukrowych, wielkość plonu nasion rzepaku oraz ich zaolejenie.
Utrzymanie optymalnego poziomu zasobności gleby
Wysoką efektywność plonowania roślin można uzyskać, jeśli utrzymamy optymalny poziom zasobności gleby w potas. Najkorzystniej jest gdy zasobność gleby w potas mieści się w przedziale od średniej do wysokiej (Tabela 1). Gleby lekkie i organiczne zazwyczaj są ubogie w potas, dodatkowo pierwiastek jest z nich dość łatwo wymywany. Na cięższych glebach jego wymywanie jest ograniczone.
Tabela 1: Zasobność gleb w potas [mg K2O/100 g gleby]
| Klasa zasobności | Gleby mineralne | Gleby organiczne | |||
|---|---|---|---|---|---|
| bardzo lekkie | lekkie | średnie | ciężkie | ||
| Bardzo niska | do 2,5 | do 5,0 | do 7,5 | do 10,0 | do 30 |
| Niska | 2,5 – 7,5 | 5,1 – 10,5 | 7,6 – 12,5 | 10,1 – 15,0 | 31 – 60 |
| Średnia | 7,6 – 12,5 | 10,1 – 15,0 | 12,6 – 20,0 | 15,1 – 25,0 | 61 – 90 |
| Wysoka | 12,6 – 17,6 | 15,1 – 20,0 | 20,1 – 25,0 | 25,1 – 30,0 | 91 – 120 |
| Bardzo wysoka | od 17,6 | od 20,1 | od 25,1 | od 30,1 | od 121 |
Źródło: IUNG – PIB Puławy, 1989
Ilość opadów wpływa na wymywanie potasu
Gleba jest głównym źródłem potasu dla roślin, a na zawartość potasu w glebie wpływają warunki atmosferyczne. Opad w ilości 100 mm na glebach gliniastych powoduje wymycie potasu z roztworu glebowego w ilości 1-3 kg, czyli 1,2-3,6 kg K2O. Natomiast na glebach piaszczystych wymycie to jest większe i wynosi 6-8 kg, czyli 7,2-9,6 kg K2O. Zakładając średnią ilość opadów w Polsce na poziomie 650 mm, to wymycie potasu wyniesie na glebach gliniastych 7,8 - 23,4 kg K2O, natomiast na piaszczystych, aż 46,8 – 62,4 kg K2O.
Przed nami okres zimy… W okresie listopad – luty średnia ilość opadów w warunkach Polski wynosi ok. 100-150 mm. Łatwo więc policzyć, ile potasu ulegnie wymyciu (tj.: 15 kg K2O na glebach piaszczystych i około 6 kg K2O na glebach gliniastych).
Wybrać odpowiedni nawóz
Szeroki asortyment produkowanych nawozów, umożliwia wybór optymalnego produktu, dostosowanego do określonej gleby i potrzeb pokarmowych rośliny uprawnej.
Nawozy potasowe występują w postaci chlorkowej i potasowej. Najbardziej popularne nawozy chlorkowe (KCl) to: sól potasowa (60%), Korn – Kali (40%) oraz nawozy kompleksowe, typu Polifoska® i AMOFOSKA®. Nawozy te polecane są do stosowania w większości upraw rolniczych. Natomiast nawozy siarczanowe (K2SO4), jak siarczan potasu, czy też wieloskładnikowe nawozy, jak Polimag® S, czy POLIFOSKA® START polecane są szczególnie do nawożenia roślin wrażliwych na wysoką zawartość chlorków w glebie (Tabela 2).
Tabela 2. Tolerancja poszczególnych upraw na chlorki
| bardzo wrażliwe na chlorki | tytoń,czerwona porzeczka,agrest,malina,truskawka,jeżyna,borówka,drzewa pestkowe (szczególnie czereśnia),rozsada większości roślin |
|---|---|
| względnie wrażliwe na chlorki | ziemniak,słonecznik,winorośl, drzewa ziarnkowe,czarna porzeczka,pomidor,rzodkiewka,kalarepa,brukselka,groch,szpinak,marchew,czosnek, rzodkiew,cykoria. |
Źródło: Grześkowiak A. 2013
Kiedy stosować nawozy potasowe? Czy już jest za późno?
W okresie wegetacji jesiennej, rośliny potrzebują potasu. Z tego względu wymagana jest m.in. „dobra zasobność” warstwy ornej w potas. Pierwiastek najlepiej, zwłaszcza na glebach cięższych stosować jesienią, a nawóz wymieszać z warstwą gleby, np. podczas zabiegów uprawowych. Wymieszanie nawozu, zwiększa efektywność jego wykorzystania. Na glebach lżejszych, gdzie pierwiastek ten jest łatwiej wymywany, warto nawóz wysiewać w dwóch dawkach, pierwszą bezwzględnie należy zastosować przed siewem tak, aby pokryć potrzeby rośliny w okresie wegetacji jesiennej (1/2 – 2/3 planowanej całkowitej dawki składnika), drugą na przedwiośniu (np. 1/3 całkowitej dawki nawozowej).
W przypadku braku nawożenia potasem jesienią lub aplikacji tylko niewielkiej jego ilości, pierwiastek należy uzupełnić wiosną. Nawożenie tym składnikiem powinno być wykonane na około 2 tygodnie przed ruszeniem wegetacji.
Jaka dawka?
Podstawą do oceny potrzeb nawożenia rośliny uprawnej jest, m.in.: pobranie składnika, zasobność gleby, nawożenie roślin przedplonowych, które mogą prowadzić do znacznego wzrostu lub wyczerpania gleby z potasu, zagospodarowanie słomy. Niedopuszczalne jest nadmierne zubożenie gleby z przyswajalnych form potasu, np. poprzez niedostateczne nawożenie przy jednoczesnym wzroście plonów. W takiej sytuacji dochodzi do spadku zawartości przyswajalnych form potasu (nawet przez 2-3 lata nie obserwuje się działania potasu zastosowanego w nawozach), co ma negatywne skutki dla efektywnego nawożenia, dla gleby, wysokości i jakości plonu.
Nadmierna dawka potasu wpływa na zasolenie gleby, uwodnienie roślin, przez co spada odporności roślin na mróz. Będąc w nadmiarze, pierwiastek ten pogarsza wartość biologiczną, technologiczną i przechowalniczą plonu.
Podstawą efektywnego i ekonomicznego nawożenia jest dobre zaopatrzenie roślin w potas oraz pozostałe składniki pokarmowe. Brak nawożenia potasem lub niewystarczająca ilość dostępnych dla roślin jonów K+ prowadzi do spadku plonu roślin i obniżenia jego jakości, zwłaszcza w sytuacjach stresowych.
Literatura:
1.Dryjański L. 2013. Fosfor i potas – pod pług czy pod korzeń, Rzepak w mistrzowskiej uprawie top agrar poradnik eksperta, Wyd PWR:62-66
2.Gaj R., Grzebisz W. 2007 Fosfor i potas zastosować według potrzeb. Rzepak top agrar Extra, Wyd PWR: 66-69.
3.Grześkowiak A. 2013. Vademecum nawożenia czyli zbiór podstawowych i praktycznych informacji, Wyd. Grupa Azoty
4.Witczak R. Doświadczenie w potasie i magnezie K+S Polska Sp. z o.o. Wykład podczas Forum Wiedzy i Innowacji, Paprotnia, 8-9.11.2016r.
5.Witczak R. Rola potasu i magnezu w nawożeniu buraka cukrowego Wykład podczas Dnia Buraka, Łosiów, 15.09.2015r.
