Jednym z najważniejszych makroelementów jest magnez (Mg). Bierze udział w wielu ważnych dla roślin procesach życiowych.

Funkcje magnezu

Wszystkim rolnikom magnez kojarzy się z chlorofilem, bo wchodzi w jego skład, a tym samym decyduje o intensywności fotosyntezy. Poza tym aktywuje kilka etapów tego procesu. Uczestniczy w również w transporcie asymilatów. Jego rola w roślinach jest jednak o wiele, wiele szersza. Magnez bierze udział w pobieraniu i przetwarzaniu azotu, a tym samym w tworzeniu białka (ogranicza zawartość azotanów). Uczestniczy w przemianach tłuszczów. Wpływa również na pobieranie wody i składników pokarmowych przez system korzeniowy. Podnosi tolerancję roślin na niskie temperatury. Poprawia także odporność roślin na choroby (np. na chwościka buraka).

Niedobór magnezu ogranicza wielkość i jakość plonu. U zbóż następuje zdrobnienie ziarna (tabela 1). W nasionach rzepaku obniża się zawartość tłuszczu, w korzeniach buraków cukrowych – zawartość cukru, a w bulwach ziemniaków – skrobi. U roślin bobowatych (motylkowatych) gorzej przebiega proces wiązania wolnego azotu z powietrza.

Niedobory magnezu objawią się nierównomiernym rozmieszczeniem chlorofilu w liściach. U zbóż pojawia się na liściach charakterystyczna marmurkowatość, a u roślin dwuliściennych – jasne plamy o nieregularnym kształcie. Najczęściej jednak niedobory mają charakter ukryty. To, że na roślinach nie można dostrzec objawów niedoboru magnezu, w żadnej mierze oczywiście nie znaczy, że nie cierpią z tego powodu.

Tabela 1. Cechy plonu uzależnione od zaopatrzenia roślin w magnez

 

Źródło: Grzebisz 1996

Wymagania pokarmowe roślin względem magnezu

Poszczególne gatunki roślin różnią się wymaganiami odnoście zapotrzebowania na magnez. Zboża podstawowe na wytworzenie tony ziarna wraz z odpowiednim plonem słomy pobierają od 4 do 7 kg MgO (tabela 2).

Tabela 2. Pobranie magnezu przez rośliny uprawne

 

Źródło: Czuba

Wyróżnia się rośliny mające wymagania co do magnezu:

• małe – zboża (pobierają do 20 kg MgO/ha);
• średnie – bobowate grubonasienne, rzepak, ziemniaki (20–50 kg MgO/ha);
• duże – buraki cukrowe, koniczyna, kukurydza, lucerna (>50 kg MgO/ha).

Zasobność gleb w magnez

Z analiz zasobności gleb Polski w przyswajalny magnez wynika, że 29% z nich ma zawartość bardzo niską lub niską (tabela 3). Taka zawartość jest niedopuszczalna. Każda gleba powinna się odznaczać co najmniej zawartością średnią, co oznacza że zawartość magnezu powinna wynosić co najmniej:

• 3 mg Mg/100 g gleby na glebach bardzo lekkich;
• 4 mg Mg/100 g gleby na glebach lekkich;
• 6 mg Mg/100 g gleby na glebach średnich;
• 8 mg Mg/100 g gleby na glebach ciężkich.

Objawy niedoboru magnezu na roślinach objawiają się najczęściej, gdy zawartość magnezu jest mniejsza niż 2 mg Mg/100 g gleby.

Tabela 3. Zawartość przyswajalnego magnezu w latach 2010–2013, % badanych próbek

Wg Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej za GUS 2015

Źródła magnezu

Magnez jest słabo zatrzymany przez kompleks sorpcyjny gleby, a tym samym łatwo wymywany. Szczególnie łatwo jest wymywany z gleb lżejszych. Dlatego musi być systematycznie dostarczany do gleby. Ważne jest, że magnez nie jest pobierany przez rośliny w ilościach nadmiernych (luksusowo), tak jak potas, więc nie można doprowadzić do przenawożenia tym składnikiem. Jednak zbyt duże dawki magnezu prowadzą do dużych strat powodowanych wymywaniem.

Magnez można dostarczać do gleby w nawozach naturalnych, organicznych i mineralnych. Obornik zawiera (wg Maćkowiaka i Żebrowskiego 2000), w zależności od jakich zwierząt pochodzi od 1,5 do 1,9 kg Mg (2,5–3,2 kg MgO) na tonę. Jak podaje Maćkowiak (1997) w 1 m3 gnojowicy jest 0,8 kg Mg (1,3 kg MgO), a w gnojówce 0,3–0,4 kg Mg (0,5–0,7 kg MgO).

Z nawozów mineralnych najtańszym źródłem magnezu są nawozy wapniowe zawierające magnez. Magnez stanowi także dodatek wielu nawozów wieloskładnikowych (np. Salmag®, Salmag z borem®, Saletrzak 27 Standard, Saletrzak 27 standard z borem, POLIFOSKA® 4, 5, 12, 21, M, Petroplon, PLUS, START, POLIMAG® S). W okresie wegetacji rośliny powszechnie dokarmia się dolistnie siarczanem magnezu (jedno- lub siedmiowodnym), ale ilość pierwiastka dostarczanego w ten sposób dla roślin jest niewielka. Stanowić więc może jedynie uzupełnienie podstawowego nawożenia doglebowego, a w żaden sposób nie może go zastąpić.