Międzyplony ozime wysiewa się pod koniec lata, bądź też wczesną wiosną. Międzyplony ścierniskowe użytkowane do późnej jesieni jako pasza, względnie przyorywane jako zielony nawóz, uprawiane są po zbiorze zbóż, a także innych roślin wcześniej schodzących z pola. W porównaniu do międzyplonu ścierniskowego, jak również wsiewki śródplonowej, po zbiorze międzyplonu ozimego nie występuje plon główny, tylko tzw. plon wtórny. W tym przypadku dochodzi do przesunięcia uprawy kolejnego plonu głównego, bowiem pole zajmowane jest przez około 1,5 roku przez międzyplon ozimy i plon wtórny.
Jakie gatunki na międzyplon ozimy?
Jako międzyplony ozime uprawia się zarówno w siewie czystym, jak i w mieszankach między innymi żyto ozime i pszenicę ozimą. Z roślin bobowatych najczęściej uprawia się wykę kosmatą (ozimą) oraz koniczynę krwistoczerwoną. Wśród roślin oleistych na międzyplony ozime najczęściej wykorzystuje się rzepak i rzepik ozimy. Z kolei z roślin pastewnych najlepiej jako międzyplon ozimy sprawdza się życica trwała, życica wielokwiatowa, życica westerwoldzka i rajgras wyniosły. W praktyce uprawia się żyto ozime w siewie czystym oraz w mieszance z wyką kosmatą. Rzadziej spotykany jest rzepik ozimy i jego mieszańce.
Biorąc pod uwagę termin zbioru, który odgrywa istotne znaczenie w produkcji pasz zielonych, międzyplony ozime dzieli się na trzy grupy. Pierwszą grupę stanowią rośliny wczesne, takie jak żyto na wypas i wczesne koszenie oraz rzepik i rzepak. W przypadku tej grupy roślin żywienie inwentarza można rozpocząć już w trzeciej dekadzie kwietnia. Drugą grupę stanowią rośliny średniowczesne, takie jak mieszanka żyta z wyką i żyto na kiszonkę, które dostarczają zielonej paszy najczęściej w pierwszej dekadzie maja. Z kolei w obrębie trzeciej grupy, tzw. późnej znajdują się mieszanki pszenicy z wyką oraz mieszanki z trawami. W tym przypadku zielona pasza jest wykorzystywana pod koniec maja, a niekiedy na początku czerwca. W praktyce rolniczej największe znaczenie odgrywają międzyplony ozime wczesne i średniowczesne. Marginalne znaczenie przypisuje się międzyplonom późnym, bowiem ich późny zbiór uniemożliwia uprawę w plonie wtórnym kukurydzy i ziemniaków.
Różne wymagania termiczne
Ważną rolę w wyborze odpowiedniego gatunku roślin do uprawy jako międzyplon ozimy odgrywa odporność na niskie temperatury oraz szybkość wiosennego przyrostu masy wegetatywnej. Najwyższą zimotrwałością charakteryzuje się żyto ozime i rzepik, a także niektóre jego mieszańce. Nieco niższą zimotrwałość wykazuje rzepak ozimy oraz pszenica ozima, a także trawy pastewne. Do najmniej zimotrwałych gatunków należy przede wszystkim wyka kosmata i inkarnatka. W związku z różnym stopniem zimotrwałości najczęściej uprawia się mieszanki żyta z wyką, co ogranicza ryzyko nieudania się takiej uprawy.
Wymagania termiczne gatunków roślin uprawianych jako międzyplon ozimy w dużym stopniu determinują dynamikę przyrostu masy nadziemnej roślin. Z najczęściej wykorzystywanych jako międzyplony ozime gatunków roślin najszybciej wegetację rozpoczynają rośliny o małych wymaganiach termicznych, takie jak żyto i rzepik, nieco późniejsza wegetacja występuje u rzepaku, pszenicy i traw pastewnych, z kolei najpóźniej wegetację rozpoczynają wyka kosmata i inkarnatka. W sytuacji wystąpienia niskich temperatur w okresie wiosennym żyto znacznie wyprzedza w rozwoju wykę.
Jak nawozić międzyplony ozime?
Przy uprawie międzyplonu ozimego warto zwrócić uwagę na prawidłowe nawożenie roślin. Przy ustalaniu dawek nawozów należy brać pod uwagę zarówno zasobność gleby, jak i potrzeby nawozowe roślin.
W obu przypadkach nawożenie powinno być zastosowane w okresie jesiennym. Ma to bowiem duże znaczenie dla uzyskania odpowiedniego rozwoju roślin przed spoczynkiem zimowym, co skutkuje szybkim i bujnym rozwojem w okresie wiosennym.
Biorąc pod uwagę nawożenie azotowe w przypadku zbóż, roślin krzyżowych i traw pastewnych zalecane jest intensywne nawożenie azotowe przed ruszeniem wegetacji w okresie wczesnowiosennym. Należy jednak pamiętać, że nie należy aplikować zbyt dużych dawek azotu, gdyż w sytuacji chłodnej i suchej pogody może dojść do gromadzenia się w roślinach niebiałkowych form azotu (azotanów i azotynów).
Niekiedy w przypadku uprawy międzyplonów ozimych aplikuje się nawozy naturalne. Stosowanie nawożenia organicznego ma głównie miejsce w przypadku, gdy w plonie wtórnym występują ziemniaki i brukiew, ewentualnie kukurydza i kapusta pastewna. Najczęściej stosuje się obornik na poziomie 1 – 2 t/ha, ewentualnie gnojowicę w dawce 15 – 20 m3/ha. Takie ilości nawozów naturalnych nie przyczyniają się do ograniczenia rozwoju roślin, względnie pogorszenia ich przezimowania. W przypadku zastosowania nawożenia organicznego ważne jest obniżenie przedsiewnej dawki nawozów mineralnych. Poza tym należy pamiętać, że w siewach międzyplonów ozimych najczęściej nie przeprowadza się żadnych zabiegów pielęgnacyjnych. Tylko w przypadku siewu rzepaku i rzepiku niekiedy w okresie jesiennym wskazana jest chemiczna ochrona roślin.
Źródła:
Jasińska Z., Kotecki A. [Red.] 1999. Szczegółowa uprawa roślin. Wydawnictwo AR we Wrocławiu, Wrocław.
Mercik S. [Red.] 2002. Chemia rolna. Podstawy teoretyczne i praktyczne. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
