Rolnicy coraz częściej rezygnują z uprawy zbóż jarych na rzecz ozimin z uwagi na ich mniejszy potencjał plonowania, wynikający z krótszego okresu wegetacji i większej wrażliwości na wiosenne susze. Należy pamiętać, że zboża jare są niezbędnym elementem płodozmianu, a rezygnacja z ich uprawy prowadzi z czasem do monokultury ozimych i problemami z patogenami i zachwaszczeniem.
Gatunkami zbóż jarych najczęściej uprawianymi w Polsce są: pszenica, jęczmień i owies. Uprawa pszenżyta jarego jest w kraju niszowa.
Pszenica jara uprawiana jest najczęściej w rejonach, w których uprawa pszenicy ozimej jest niepewna z powodu długo zalegającej okrywy śnieżnej i niskich temperatur zimą. Często formę jarą sieje się także po późnych przedplonach. Pszenica jara wytwarza system korzeniowy sięgający głębiej od ozimej, który jednak rośnie wolno i źle znosi okresy suszy. Ziarno pszenicy jarej, podobnie jak ozimej, przeznaczane jest do wyrobu mąki wypiekowej oraz na paszę. Jęczmień jary w większości jest wykorzystywany do produkcji pasz (60-70% zebranego ziarna).
Do celów paszowych zużywane jest także ziarno owsa. Gatunek ten, w porównaniu z innymi zbożami jarymi, odznacza się dłuższym okresem wegetacji i większymi potrzebami wodnymi, jest natomiast mniej wymagający w stosunku do jakości gleb. Dobrze plonuje na wszystkich glebach o uregulowanym odczynie. Pszenżyto jare najczęściej wysiewa się po późno schodzących przedplonach, zwłaszcza na glebach słabych, kiedy wybór rośliny następczej jest ograniczony. Można uprawia je na stanowiskach, na których pszenica i jęczmień bywają zawodne. Do roślin jarych zbożowych niekłosowych należy kukurydza, która po pszenicy ozimej zajmuje największy areał uprawy. Ważne miejsce w płodozmianie zajmuje także burak cukrowy.
Jakie nawożenie fosforowe - potasowe stosować pod uprawy jare?
Dawki nawozowe fosforu i potasu pod uprawy zależą od oczekiwanego przez nas plonu na danym stanowisku, zasobności gleby w przyswajalne formy składników oraz sposobu zagospodarowania plonu ubocznego przedplonu.
Przy średniej zawartości fosforu i potasu w glebie i pozostawieniu plonu ubocznego na polu zalecane przez IUNG-PIB są następujące dawki w kg/ha:
| Gatunek | Pobranie (kg/1 tonę plonu) | Dawki nawozowe kg/ha | ||
|---|---|---|---|---|
| P2O5 | K2O | P2O5 | K2O | |
| pszenica jara | 10,3 | 6,3 | 50-75 | 60-90 |
| jęczmień jary | 9,6 | 16,4 | 55-70 | 65-85 |
| owies | 10,8 | 22 | 40-65 | 45-95 |
| kukurydza na ziarno | 12 | 25 | 55-95 | 70-140 |
| burak cukrowy | 1,5 | 6,5 | 75-100 | 140-200(300)* |
*na podstawie różnych źródeł
Przykład:
Dla zapewnienia plonu 5 ton ziarna z ha pszenica i jęczmień w okresie wegetacji pobierają ok. 50 kg P2O5 i 80 kg K2O.
Gdy zawartość składnika w glebie jest inna niż średnia przeprowadzamy korektę dawki:
- zawartość bardzo niska - zwiększamy o 40-60 kg P, 2O5/K2O,
- zawartość niska - zwiększamy o 30 kg P 2O5/K2O,
- zawartość wysoka - obniżamy o 20 kg P2O5/K2O,
- zawartość bardzo wysoka - obniżamy o 30–40 kg P2O5/K2O.
Gdy plon uboczny przedplonu został usunięty z pola - dawki zwiększamy w stosunku do danych podanych w tabeli:
- P2O5 o 20%,
- K2O o 60–80%
Rośliną wymagającą troskliwego nawożenia potasem jest kukurydza, która w ciągu kilku tygodni intensywnego wzrostu może przyswoić średnio 240 kg K2O/ha. Bardzo wyraźnie reaguje również nawet na krótkotrwały niedobór fosforu, pomimo że pobiera go w mniejszych ilościach niż azotu i potas. Spośród wszystkich upraw największe wymagania względem potasu wykazuje burak cukrowy. W okresie maksymalnego zapotrzebowania dzienne pobranie może sięgać 10 kg K2O/ha i tym wymaganiom należy sprostać.
Na glebach lekkich P i K pod kukurydzę można zastosować wczesną wiosną
Kiedy nawozić P i K?
Zarówno fosfor, jak i potas wykazują małą zdolność przemieszczania się w profilu glebowym i wymagają mechanicznego wymieszania w całej warstwie ornej.
Nawożenie PK pod uprawy jare najlepiej wykonać jesienią. Jeśli jest to niemożliwe z powodu przebiegu pogody należy je przeprowadzić wczesną wiosną, jak tylko można będzie wejść w pole. Pod gatunki uprawiane na glebach lekkich zalecana jest wiosenna aplikacja potasu, aby uniknąć wymycia i strat składnika z gleby. Fosfor w takim przypadku należy dostarczyć do gleby przed zimą. O wymywanie potasu z gleby nie musimy się obawiać uprawiając buraka, który bezwzględnie wymaga gleb cięższych. P i K możemy w całości podać przedsiewnie wiosną tylko w sytuacji, kiedy dawka nie przekracza 100 kg K2O/ha, zwłaszcza kiedy zabieg będziemy łączyć z wiosennym nawożeniem azotowym. Wyższe dawki potasu mogą spowodować zasolenie, na które burak jest bardzo wrażliwy. Możemy również zaaplikować potas dwukrotnie, wysiewając ¾ dawki na jesień, a pozostałą część na wiosnę. Rolnicy, którzy stosują nawożenie P i K wiosną na glebach średnich i ciężkich, przy uprawie roślin o głębokim systemie korzeniowym (burak, kukurydza), w rzeczywistości nawożą roślinę następczą, a nie aktualnie uprawianą.
Jakie nawozy stosować?
Na gleby charakteryzujące się niską zasobnością w przyswajalne składniki pokarmowe zaleca się stosować nawozy jednoskładnikowe. Na gleby o średniej zasobności w P i K - nawozy wieloskładnikowe np: Polifoska Plus, Polifoska 5 , Polifoska 6 Polifoska 8, Polifoska Krzem, Polifoska Tytan, Amofoska Corn czy Polifoska Start.
Źródła:
Pecio A. Nawożenie zbóż jarych. Studia i raporty IUNG-PIB, 2014.
Pikuła D. Nawożenie kukurydzy uprawianej na ziarno. Studia i raporty IUNG-PIB, 2014
