Rzepak ozimy jest zaliczany do gatunków roślin o największych potrzebach pokarmowych. Niestety wciąż zbyt wielu rolników lekceważy nawożenie fosforem i potasem, co niekorzystnie odbija się na plonie nasion.

Jakie potrzeby?

Jak podają Szuklaski i in. (1985) rzepak ozimy na wytworzenie tony nasion wraz z odpowiednią ilością słomy i korzeni potrzebuje znacznych ilości makro- i mikroelementów: 71 kg azotu (N), 29,7 kg fosforu (P₂O₅), 95,7 kg potasu (K₂O), 52,3 kg wapnia (CaO), 23,3 kg magnezu (MgO), 62,3 kg siarki (SO₂), 7,3 kg sodu (Na), 66,7 g boru (B), 178 g manganu (Mn), 16,7 g miedzi (Cu), 1,8 g molibdenu (Mo) oraz 91 g cynku (Zn). Na wytworzenie 3 t nasion rzepak pobiera prawie 90 kg P₂O₅ i blisko 290 kg K₂O (tab. 1).

Najwięcej fosforu (56% pobranego pierwiastka) rośliny gromadzą w nasionach a potasu (77%) w słomie. Fosfor bierze udział w procesach związanych z przemianą energii. Decyduje o początkowym wzroście systemu korzeniowego. Zapobiega niekorzystnym skutkom stosowania nadmiernych dawek azotu w uprawie rzepaku.

Poprawia zimotrwałość, odporność roślin na wyleganie i niektóre patogeny. Potas uczestniczy w regulacji gospodarki wodnej, podnosi odporność roślin na suszę, przymrozki, mróz, porażenie przez choroby oraz wyleganie. 

Tabela 1. Ilość pobranych przez rzepak makroelementów oraz ich udział w poszczególnych częściach roślin

*w plonie 3 t nasion, 9 t słomy i 2 t korzeni 
Źródło: Szukalski i in. 1985

Jakie dawki?

Dawki fosforu i potasu zależą od zawartości przyswajalnych form tych składników w glebie oraz wielkości realnych do uzyskania plonów nasion rzepaku na danym polu. Za realne najlepiej jest przyjąć średnie plony w ostatnich latach. Dlatego aby określić prawidłową dawkę obu składników pokarmowych trzeba posiadać aktualne wyniki badań zasobności gleby. Przyjmuje się, że są one ważne przez 4 lata. Gdy od ostatniego badania gleby minęło więcej czasu trzeba pobrać próbki gleby i dostarczyć do najbliższej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Problemem jest krótki czas pomiędzy zbiorem przedplonu, a optymalnym terminem siewu rzepaku ozimego, szczególnie na wschodzie kraju. Aby wyniki analiz można było wykorzystać do ustalenia dawek nawozów pod rzepak, próbki gleby trzeba pobrać na polu jeszcze przed zbiorem przedplonu (w rosnącym łanie zbóż).

Z analizy próbek gleby dostarczonych do badań w latach 2010–2013 wynika, że 32% a z nich odznaczało się bardzo niską i niską zawartością fosforu przyswajalnego (tab. 2). W przypadku potasu udział takich próbek był jeszcze większy i wynosił aż 42%. 

Tabela 2. Zawartość przyswajalnego fosforu i potasu w latach 2010-2013 (% badanych próbek)

Źródło: GUS 2014 na podstawie danych Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej.

Przy średniej zawartości fosforu przyswajalnego w glebie stosuje się 70–95 kg P₂O₅/ha (tab. 3), a przy takiej samej zawartości potasu przyswajalnego 105–160 kg K₂O/ha (tab. 4). Dawki podane w tabelach można zmniejszyć o ¼, gdy pod rzepak zastosowano obornik. Wykorzystanie fosforu z nawozów mineralnych przez rzepak ozimy wynosi 30–40% a potasu 60–70%. 

Tabela 3. Dawki fosforu (kg P₂O₅/ha) pod rzepak ozimy w zależności od zawartości przyswajalnego fosforu w glebie oraz oczekiwanego plonu

Źródło: Budzyński 2009

Tabela 4.  Dawki potasu (kg K₂O/ha) pod rzepak ozimy w zależności od zawartości przyswajalnego potasu w glebie oraz oczekiwanego plonu

Źródło: Budzyński 2009

Całą dawkę fosforu i potasu powinno się zastosować na ściernisko przed wykonaniem uprawy pożniwnej lub na uprawione pole przed orką siewną. Problematyczne może być zastosowanie fosforu na ściernisko w stanowiskach, w których konieczne jest przeprowadzenie wapnowanie, bo obu tych zabiegów nie wolno łączyć. Na glebach lżejszych, na których zachodzi duże ryzyko wypłukania potasu z gleby do 50% łącznej dawki można zastosować jak najwcześniej wiosną.

Jakie nawozy?

Do nawożenia pod rzepak powinno dobierać się nawozy wieloskładnikowe o składzie dostosowanym do potrzeb pokarmowych tej rośliny. W stanowiskach z bardzo niską lub niską zawartością potasu przyswajalnego, a także, gdy słoma przedplonu została zebrana z pola korzystne jest stosowanie nawozów, w których stosunek zawartości fosforu i potasu jest szeroki. Do takich nawozów należą Amofoska® 4-10-28, Amofoska® 5-10-25 z borem, POLIFOSKA® 4, 5, Petroplon, Plus. Natomiast, gdy słomę pozostawiono na polu można stosować nawozy, w których taki stosunek jest węższy (np. POLIFOSKA® 6, M).