Ploniarka zbożówka (Oscinella frit) – niepozorna muchówka, która może wyrządzić poważne szkody w uprawach kukurydzy i zbóż jarych. W maju obserwuje się wzmożoną aktywność szkodnika, a sytuację dodatkowo komplikuje brak zarejestrowanych insektycydów w Polsce. Co w takim razie może zrobić rolnik, gdy rośliny są już w fazie wzrostu, a larwy ploniarki zaczęły żerować? 

Ploniarka zbożówka – charakterystyka szkodnika

To drobna muchówka z rodziny Oscinellidae, której larwy wgryzają się w szyjkę korzeniową i stożek wzrostu młodych roślin. Najczęściej atakowane są: 

• jęczmień jary,
• pszenica jara,
• owies,
• żyto,
• kukurydza.

Aktualne warunki sprzyjają ploniarce

Ciepła wiosenna pogodą sprzyja masowemu wylotowi pierwszego pokolenia ploniarki. Największe ryzyko w centralnej, południowo-wschodniej i wschodniej Polsce, zwłaszcza na plantacjach zakładanych po zbożach lub sianych z opóźnieniem. 

​
Objawy żerowania – na co zwrócić uwagę?

Najczęstsze symptomy żerowania ploniarki zbożówki: 

• zahamowany wzrost roślin, 
• żółknięcie i więdnięcie najmłodszych liści, 
• łatwe wyrywanie chorych roślin z gleby, 
• w kukurydzy: zniszczenie stożka wzrostu i zdeformowane liście.

Nasilone objawy mogą prowadzić do znacznego obniżenia plonów, zwłaszcza przy jednoczesnym występowaniu innych stresów (np. susza, przymrozki). 

Jedna samica ploniarki zbożówki może złożyć nawet 100 jak, w larwy w ciągu kilku dni są w stanie zniszczyć cały stożek wzrostu młodej kukurydzy lub zboża

Rośliny już rosną, a ploniarka atakuje. Co można zrobić?

Większość upraw jest już w fazie intensywnego wzrostu, a brak dostępnych środków chemicznych eliminuje możliwość interwencji insektycydowej. Dlatego działania rolnika muszą koncentrować się na ograniczeniu skutków żerowania oraz wspieraniu regeneracji upraw. 

1. Lustracje plantacji – klucz do decyzji 
   • Regularnie obserwuj pola w fazie 2–6 liścia. 
   • Najbardziej narażone są skraje plantacji, obniżenia terenu i stanowiska po zbożach. 
2. Dosiewy i uzupełnianie luk
   • Jeśli ubytki wynoszą powyżej 25–30%, warto rozważyć punktowe dosiewy kukurydzy. 
   • W zbożach jarych można wysiać poplony (facelia, gorczyca, owies), które zapobiegną zachwaszczeniu i poprawią strukturę gleby. 
3. Nawożenie dolistne i biostymulacja 
   • Warto zastosować mikroelementy (cynk, mangan, bor) oraz aminokwasy, które wspierają regenerację uszkodzonych roślin. 
   • Kukurydza szczególnie dobrze reaguje na dolistne dokarmianie cynkiem w fazie 3–5 liścia. 
4. Pielęgnacja międzyrzędzi i poprawa warunków glebowych 
   • Jeśli warunki na to pozwalają, wykonaj płytkie spulchnienie międzyrzędzi w kukurydzy, by zwiększyć natlenienie korzeni i pobudzić rozwój systemu korzeniowego. 
   • Ogranicz stresy wodne i konkurencję – zadbaj o odpowiednie nawodnienie i odchwaszczenie. 

Czy kukurydza jest zagrożona?

Zdecydowanie tak – kukurydza wysiewana w kwietniu i maju, szczególnie w monokulturze, jest podatna na uszkodzenia przez ploniarkę. Brak stożka wzrostu skutkuje trwałymi deformacjami, utratą wigoru i spadkiem plonu. Szybka reakcja może jednak ograniczyć te straty. 

Jak zapobiegać ploniarce w przyszłości?

Choć w maju nie da się już cofnąć żerowania, warto już teraz planować zabiegi prewencyjne na kolejne sezony: 

• zmianowanie (unikać zbóż po zbożach), 
• wczesne terminy siewu, 
• zaprawy nasienne (jeśli wrócą do rejestru), 
• selekcja odmian bardziej odpornych na uszkodzenia w młodym stadium. 

Podsumowanie – co robić w maju 2025? 

• Zabiegów chemicznych nie wykonasz – ale nie jesteś bezbronny. 
• Kluczowe są monitoring, biostymulacja i szybka reakcja agrotechniczna. 
• Ogranicz szkody już teraz i planuj lepszą ochronę w przyszłych sezonach.