Rzepik w rzepaku ozimym – nieproszony gość na polu

Rzepik pospolity to roślina z rodziny kapustowatych, bardzo blisko spokrewniona z rzepakiem ozimym. W praktyce polowej często pojawia się jako niepożądana domieszka w łanie rzepaku, co może prowadzić do spadku jakości i ilości plonu. Dla rolnika jego obecność oznacza konkurencję o wodę, składniki pokarmowe i światło, a także ryzyko rozprzestrzeniania chorób. 

Jak rozpoznać rzepik w łanie rzepaku?

Rzepik w fazie siewek jest bardzo podobny do rzepaku, dlatego identyfikacja w początkowym okresie rozwoju jest trudna. Różnice widoczne są dopiero później: 

• Liście rzepiku są jaśniejsze, o delikatniejszym owłosieniu. 
• Łodyga w okresie kwitnienia ma mniejszą wysokość niż rzepak. 
• Kwiaty rzepiku pojawiają się nieco wcześniej, mają też jaśniejszy odcień żółci. 

Wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla skutecznej reakcji, szczególnie w gospodarstwach stosujących własny materiał siewny. 

Dlaczego rzepik jest problemem w uprawie rzepaku?

Obecność rzepiku w łanie rzepaku ozimego powoduje: 

• Obniżenie plonu nasion nawet o 5–15% w przypadku dużego zachwaszczenia. 
• Zmniejszenie zawartości tłuszczu w nasionach. 
• Wzrost ryzyka chorób kapustnych, m.in. suchej zgnilizny kapustnych (Leptosphaeria maculans) i czerń krzyżowych (Alternaria spp.). 
• Problemy w czystości nasion przy sprzedaży i przechowywaniu. 

Źródła pojawiania się rzepiku

Najczęstsze przyczyny występowania rzepiku w rzepaku: 

• Zanieczyszczony materiał siewny – szczególnie własnej produkcji. 
• Wysiew z samosiewów po wcześniejszych uprawach. 
• Rozprzestrzenianie się nasion z miedz, dróg i nieużytków.

Jedna roślina rzepiku może wytworzyć nawet kilkaset nasion, które potrafią przetrwać w glebie w stanie uśpienia przez kilka lat, czekając na sprzyjające warunki do kiełkowania

Jak zwalczać rzepik w rzepaku?

1. Profilaktyka – czysty materiał siewny
   Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego jest podstawą ograniczenia problemu. 
2. Płodozmian i przerwy w uprawie roślin kapustnych
   Przerwa minimum 4 lata ogranicza presję samosiewów i chorób. 
3. Zwalczanie herbicydowe
   ​Zwalczanie rzepiku w rzepaku ozimym stanowi wyzwanie, ponieważ obie rośliny należą do tej samej rodziny botanicznej i wykazują podobną wrażliwość na większość substancji czynnych.
   Jednym z rozwiązań może być uprawa odmian rzepaku odpornych na działanie określonych herbicydów, np. produkowanych w technologii Clearfield, która umożliwia selektywne niszczenie niepożądanych roślin (w tym rzepiku), bez uszkodzenia rośliny uprawnej. Samosiewy odmian standardowych, które nie posiadają odpowiednich genów odporności, ulegają zniszczeniu po zastosowaniu tych preparatów.
   W ograniczaniu presji rzepiku dobre efekty może przynieść również zabieg przedwschodowy herbicydem nieselektywnym, zwłaszcza gdy wcześniej wykonano uprawki pożniwne. W takich warunkach rzepik często wschodzi szybciej niż rzepak, co pozwala na jego skuteczne zwalczenie za pomocą herbicydu zawierającego glifosat, zanim roślina uprawna pojawi się na powierzchni.​
4. Uprawa gleby po zbiorze
   Wczesna podorywka i bronowanie pomagają w skiełkowaniu samosiewów, które następnie można zniszczyć przed siewem rzepaku. 

Znaczenie nawożenia w ograniczaniu konkurencji rzepiku

Silny i szybko rozwijający się łan rzepaku jest w stanie lepiej konkurować z rzepikiem. W tym celu warto:

• Zastosować optymalne nawożenie azotem i fosforem już w fazie jesiennego wzrostu. Dobrymi przykładami nawozów są: 
  • Pulrea lub RSM – nawozy azotowe zawierające w swoim składzie formę amidową, która jest wolniej pobierana przez rośliny 
  • Polifoska 6 – nawóz wieloskładnikowy z fosforem, azotem i potasem, wspierający rozwój systemu korzeniowego i dobrą kondycję roślin przed zimą 
  • Super fos dar 40 – skoncentrowane źródło fosforu sprzyjające silnemu startowi rzepaku. 
• W okresach stresu roślin można dodatkowo wspomóc rzepak dokarmianiem dolistnym mikroelementami – szczególnie borem, manganem i molibdenem – które wspierają prawidłowy rozwój i zwiększają odporność na choroby.

Podsumowanie – jak utrzymać czysty łan rzepaku?

Rzepik w uprawie rzepaku ozimego to nieproszony gość, którego obecność może znacznie obniżyć opłacalność produkcji. Kluczowe działania to: 

• Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego. 
• Odpowiedni płodozmian. 
• Zabiegi uprawowe ograniczające samosiewy. 
• Dbanie o silny rozwój rzepaku poprzez optymalne nawożenie. 

Im szybciej rolnik rozpozna problem i wdroży działania, tym większa szansa na wysoki, czysty plon.