Pszenica ozima (Triticum aestivum L.) jest najważniejszą uprawą w Polsce, zajmując blisko 16% powierzchni zasiewów. To podstawowy surowiec do produkcji mąki, z której powstaje chleb i inne wyroby piekarnicze, a także makaron i kasze. Ze względu na ogromne znaczenie w łańcuchu żywnościowym, jej uprawa musi być prowadzona w sposób efektywny i zrównoważony.

Jednym z kluczowych czynników decydujących o plonowaniu i jakości pszenicy jest odpowiednie nawożenie, zwłaszcza azotowe. Choć nawozy stanowią istotny element kosztów produkcji rolnej, ich wpływ na końcowe ceny żywności często jest przeceniany. Koszt nawozów odpowiada za 20-25% kosztów produkcji jednej tony pszenicy, ale w cenie kilograma mąki udział ten spada do około 6%, a w cenie chleba jest niższy niż 2%.

Jak więc odpowiednio nawozić pszenicę ozimą, aby zwiększyć plony? Kluczowa jest strategia oparta na podziale dawek azotu w trzech krytycznych momentach wzrostu roślin. Pozwala to na optymalne wykorzystanie składnika, poprawę jakości ziarna oraz ograniczenie strat do środowiska. 

Rola azotu w uprawie pszenicy ozimej

Azot (N) jest głównym czynnikiem plonotwórczym wpływającym na wzrost, rozwój i jakość ziarna pszenicy ozimej. Odpowiada za: 

• Wzrost wegetatywny – stymuluje rozwój systemu korzeniowego i masy zielonej. 
• Tworzenie białek i enzymów – ma kluczowe znaczenie dla syntezy białek, a tym samym dla jakości technologicznej ziarna. 
• Kształtowanie liczby kłosów i ziaren w kłosie – wpływa na komponenty plonotwórcze. 
• Zawartość glutenu – decyduje o wartości wypiekowej mąki, która w dalszym etapie przetwórstwa wpływa na jakość pieczywa. 

Niedobór azotu prowadzi do ograniczenia wzrostu, redukcji liczby źdźbeł kłosonośnych i spadku plonu, natomiast jego nadmiar może powodować wyleganie roślin oraz zwiększa ryzyko porażenia przez choroby grzybowe. 

Strategia nawożenia azotowego

Strategia nawożenia azotowego pszenicy ozimej powinna uwzględniać: 

• Stan zasobności gleby – analiza gleby pozwala na dostosowanie dawki azotu do warunków glebowych. 
• Potrzeby pokarmowe rośliny – uwzględnienie faz krytycznych dla pobierania azotu. 
• Warunki pogodowe i agrotechniczne – temperatura, wilgotność oraz przewidywane opady, które wpływają na efektywność nawożenia. 

Zalecana strategia opiera się na trzech dawkach nawożenia azotowego, dostosowanych do faz rozwojowych pszenicy ozimej:

1. Dawka startowa (BBCH 25-30 – faza krzewienia / początek strzelania w źdźbło)
   Cel: stymulacja wzrostu i krzewienia.
   Zalecana dawka: 40-60 kg N/ha.
   Rekomendowane nawozy: megAN 33,5, Zaksan, Pulan, eNpluS, Saletrosan 30, RSM i RSM Optima, Salmag i Saletrzak 27 standard plus.
   Uwagi: przy słabym przezimowaniu roślin i niskiej obsadzie można zwiększyć dawkę. 
2. Dawka główna (BBCH 31-32 – początek strzelania w źdźbło)
   Cel: utrzymanie źdźbeł kłosonośnych.
   Zalecana dawka: 40-80 kg N/ha.
   Rekomendowane nawozy: megAN 33,5, Zaksan, Pulan, RSM, RSM Optima i Salmag i Saletrzak 27 standard plus.
   Uwagi: przy bardzo dużym rozkrzewieniu roślin można opóźnić aplikację pod warunkiem optymalnych warunków wilgotnościowych. 
3. Dawka jakościowa (BBCH 37-49 – liść flagowy / początek kłoszenia)
   Cel: poprawa jakości ziarna (białko, gluten).
   Zalecana dawka: 30-50 kg N/ha.
   Rekomendowane nawozy: Pulan, megAN 33,5, Zaksan, Saletrzak 27 standard plus, i Salmag.
   Uwagi: dawka ta jest szczególnie ważna w uprawach na cele konsumpcyjne, gdzie jakość ziarna ma kluczowe znaczenie dla produkcji mąki i pieczywa. 

Rodzaje nawozów azotowych i ich efektywność

Wybór nawozu azotowego powinien uwzględniać formę azotu, jego przyswajalność i wpływ na środowisko: 

• megAN 33,5, Zaksan, Pulan, Salmag, Saletrzak 27 standard plus- szybko działające nawózy, dobrze rozpuszczalne w wodzie, wykorzystywane w każdej dawce nawożenia. 
• RSM i RSM Optima - płynne formy nawozu azotowego, umożliwiają precyzyjną aplikację, szczególnie w drugiej dawce. 
• eNpluS i Saletrosan 30 - dostarczają azotu i siarki, co wspomaga syntezę białek i poprawia jakość technologiczna ziarna. 

Optymalizacja nawożenia – aspekty praktyczne

1. Podział dawek – aplikowanie azotu w kilku terminach zwiększa jego efektywność i zmniejsza straty przez wymywanie. 
2. Monitorowanie potrzeb roślin –wykorzystanie map satelitarnych, na podstawie których można rozróżnić wielkość biomasy w obrębie pola, co pomaga w precyzyjnym określeniu potrzeb nawozowych.
3. Unikanie strat azotu – w warunkach niskiej temperatury należy unikać formy amidowej, która zawarta jest w moczniku. 
4. Integracja z innymi składnikami – nawożenie azotem powinno być zbilansowane z podażą fosforu, potasu i siarki i magnezu i mikroskładników. 

Prawidłowa strategia nawożenia azotowego pszenicy ozimej jest kluczowym elementem efektywnej produkcji zbóż. Podział dawek azotu w trzech kluczowych momentach rozwoju roślin pozwala na optymalne wykorzystanie składnika, poprawę parametrów jakościowych ziarna oraz redukcję strat azotu do środowiska.

Wysoka jakość ziarna, uzyskana dzięki odpowiedniemu nawożeniu, przekłada się jednak na wartość mąki i chleba, co ma znaczenie dla konsumentów. Właściwe zarządzanie nawożeniem azotowym to inwestycja w stabilne i wysokie plony, opłacalność produkcji i jakość surowca dla przemysłu spożywczego.