W kształtowaniu plonu rzepaku ozimego składnikiem najbardziej efektywnym jest azot. Stanowi on element białek budulcowych i zapasowych. Rzepak ozimy wykazuje duże potrzeby pokarmowe w stosunku do azotu, pobierając od 50 do 60 kg tego składnika pokarmowego na wytworzenie 1 tony nasion z odpowiednią ilością słomy.

Jesienią też jest potrzebny

Niedobór azotu w okresie jesiennej wegetacji rzepaku ozimego przyczynia się do słabego rozwoju roślin, jak również obniżenia ich mrozoodporności. Nadmiar azotu w tym okresie jest również niekorzystny dla roślin, bowiem wiąże się ze zbyt intensywnym rozwojem rzepaku i osłabieniem jego zimotrwałości. Stąd też w uprawie rzepaku ozimego zalecana jesienna dawka azotu nie powinna być wyższa niż 40 kg/ha. Jedynie w przypadku przeorywania wysokiego ścierniska możliwa jest aplikacja wyższej dawki azotu (do 60 kg N/ha). Zwiększenie dawki azotu jest również wskazane przy przyorywaniu słomy. Należy podkreślić, że w uprawie rzepaku ozimego na stanowiskach bardzo dobrych i dobrych nie zaleca się przedsiewnej dawki azotu.

Jakie potrzeby rzepak ma wiosną?

W uprawie rzepaku ozimego ważną rolę odgrywa wiosenne nawożenie azotem, bowiem jego potrzeby nawozowe zwiększają się wraz z ruszeniem wiosennej wegetacji roślin. Wskazane jest, aby wiosenne dawki azotu wyższe od 80 – 100 kg/ha dzielić na dwie części. Podział dawki azotu umożliwia najlepszą akumulację azotu przez rzepak ozimy. W celu prawidłowego doboru wielkości dawki ważna jest ocena aktualnej zasobności gleby w azot mineralny oraz ocena stanu plantacji rzepaku ozimego po okresie zimowym.

 

Pierwsza dawka tego składnika pokarmowego zalecana jest w okresie wczesnowiosennym, najlepiej przed ruszeniem wegetacji. Zastosowanie pierwszej dawki azotu na wilgotną po zimie glebę zwiększa dostępność azotu dla roślin. Wczesne zastosowanie pierwszej dawki azotu jest niezwykle ważne zwłaszcza po długim i ciepłym okresie jesiennym, w którym intensywnie rozwijający się rzepak ozimy mógł pobrać z gleby nawet do 80 kg N/ha, co w znacznym stopniu doprowadziło do zubożenia stanowiska glebowego w ten składnik. Pierwsza wiosenna dawka azotu powinna stanowić około 2/3 całkowitej dawki tego składnika pokarmowego, przy czym w znacznym stopniu zależy ona nie tylko od zawartości azotu w glebie, ale również od kondycji rzepaku po okresie zimowym. Na plantacjach rzepaku ozimego zlokalizowanych na słabszych stanowiskach, ewentualnie w przypadku dużych ubytków obsady roślin po zimie, nawożenie azotem może być wykonane jednorazowo.

Druga dawka azotu w rzepaku – kiedy?

W uprawie rzepaku ozimego druga dawka azotu powinna być zastosowana nie później niż miesiąc przed kwitnieniem rzepaku, najlepiej zanim dojdzie do przeschnięcia górnej warstwy gleby. W przypadku dobrych warunków do wzrostu rzepaku i zakładanego przyspieszenia terminu kwitnięcia roślin, aplikacja drugiej dawki azotu zalecana jest w terminie około 3 tygodni po zastosowaniu pierwszej dawki tego makroskładnika. W uprawie rzepaku ozimego zbyt późne zastosowanie azotu może przyczynić się do opóźnienia kwitnienia roślin, często z przedłużeniem tej fazy rozwojowej. Dodatkowo zbyt późna aplikacja azotu wpływa na zwiększenie podatności rzepaku na wyleganie.

   
Przy wyższej całkowitej dawce azotu można też pierwiastek ten wnosić w trzech dawkach. Ważne jest zastosowanie azotu w ilości niezbędnej do pokrycia potrzeb pokarmowych rzepaku. Zbyt niskie dawki tego składnika pokarmowego narażą bowiem rośliny na objawy związane z deficytem tego pierwiastka, z kolei za wysokie przyczynią się do jego strat. W przypadku utrudnionego pobierania azotu z gleby, na przykład w warunkach słabej wilgotności gleby, można zastosować dokarmianie rzepaku ozimego roztworem mocznika, którego stężenie należy dostosować do fazy rozwojowej roślin. 

 

W okresie wiosennym dobre rezultaty nawozowe w uprawie rzepaku ozimego ma zastosowanie saletry amonowej czy mocznika. W przypadku uprawy zlokalizowanej na glebach lżejszych, charakteryzujących się niższą zawartością próchnicy, pierwszą dawkę azotu lepiej wnosić w formie saletry. W tym przypadku przemiana mocznika w glebie zastosowanego w niższych temperaturach jest utrudniona. W uprawie rzepaku ozimego dobrze sprawdza się roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM lub RSM S). Na osłabionych i zniszczonych po okresie zimowym plantacjach rzepaku ozimego, w celu szybkiej regeneracji zalecana jest aplikacja nawozów azotowych zawierających szybko działającą formę saletrzaną (NO₃^-) azotu. Należy jednak zachować ostrożność przy stosowaniu tej formy azotu w sytuacji prognozowanych przymrozków. Dobrze sprawdzają się również nawozy azotowe zawierające poza formą saletrzaną, również amonową formę azotu (Zaksan 33,5, Pulan), zwłaszcza że forma amonowa jest lepiej pobierana przez rośliny w niższych temperaturach. Natomiast przy temperaturach wyższych niż 10ºC większą efektywnością pobierania charakteryzuje się azot w formie saletrzanej. Efektywność wykorzystania azotu nawozowego przez rzepak można zwiększyć poprzez aplikację nawozów zawierających dodatkowo siarkę, która wpływa na lepsze pobranie azotu i jego przemiany w roślinie. Oba te składniki nawozowe można zastosować w uprawie rzepaku ozimego na przykład w formie RSM S czy Saletrosanu 26 plus. Należy podkreślić, że deficyt 1 kg siarki w uprawie rzepaku ozimego skutkuje brakiem możliwości wykorzystania około 10 kg azotu przez rośliny.