Jesień to kluczowy czas dla plantatorów rzepaku ozimego – młode rośliny są wyjątkowo wrażliwe na uszkodzenia powodowane przez szkodniki nalatujące już od wschodów. Zaniedbanie lustracji pól może skutkować poważnymi stratami w plonie, a nawet koniecznością przesiania plantacji. Największe zagrożenie stwarzają pchełka rzepakowa, gnatarz rzepakowiec, tantniś krzyżowiaczek oraz śmietka kapuściana.

Pchełka rzepakowa – wróg numer jeden we wczesnej fazie rozwoju rzepaku

Pchełka rzepakowa (Psylliodes chrysocephala) to jeden z najgroźniejszych szkodników jesiennych rzepaku. Zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy są groźne – chrząszcze żerują na liścieniach i pierwszych liściach, tworząc charakterystyczne okienka, a larwy drążą tunele w ogonkach liściowych i nerwach głównych.

Monitoring:
Naloty pchełek obserwuje się od końca sierpnia do października. Najprostszym sposobem ich wykrycia są żółte naczynia chwytne, ustawiane na wysokości roślin i wypełnione wodą z dodatkiem detergentu.

Próg szkodliwości: 

• 1–2 chrząszcze na jednej roślinie lub,
• 10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni.

Zwalczanie:
Skuteczność zabiegu zależy od momentu wykonania – oprysk należy wykonać tuż po przekroczeniu progu szkodliwości. Najczęściej stosowane są insektycydy z grupy pyretroidów. Przy dużej presji i wysokiej temperaturze warto stosować mieszanki insektycydowe lub środki systemiczne. 

Śmietka kapuściana – niewidzialny problem pod ziemią

Larwy śmietki kapuścianej (Delia radicum) żerują w szyjce korzeniowej młodych roślin, powodując ich więdnięcie i zamieranie. Problem bywa trudny do wykrycia, bo uszkodzenia widoczne są dopiero, gdy jest za późno na ratunek.

Monitoring:
Do obserwacji nalotów dorosłych much wykorzystuje się żółte tablice lepowe. Kluczowe jest ich rozmieszczenie na brzegach pól – tam naloty są zwykle najintensywniejsze.

Zwalczanie:
Skuteczne są wyłącznie zabiegi prewencyjne lub wykonane tuż po złożeniu jaj – dlatego tak istotna jest częsta obserwacja tablic lepowych i prognoz rozwoju szkodnika. 

Gnatarz rzepakowiec – masowe naloty i szybka destrukcja

Larwy gnatarza rzepakowca (Athalia rosae) pojawiają się zwykle po pierwszych deszczach we wrześniu i mogą w krótkim czasie gołożernie zniszczyć całe plantacje. Ich obecność najczęściej zdradzają „postrzępione” brzegi liści.

Monitoring i próg szkodliwości:
Codzienne lustracje plantacji w okresie nalotów. Zabieg należy wykonać, gdy: 

• larwy masowo pojawiają się na liściach,
• uszkodzeniu ulega >20% powierzchni blaszki liściowej. 

Zwalczanie:
Zaleca się stosowanie pyretroidów, ewentualnie związków fosforoorganicznych przy dużym nasileniu żerowania. 

Pchełka rzepakowa i inne szkodniki rzepaku mogą zniszczyć plantację zanim się rozwinie. Regularna lustracja i szybka interwencja to podstawa skutecznej ochrony

Tantniś krzyżowiaczek – niewielki, ale niebezpieczny

Mimo że największe szkody wyrządza wiosną, jesienne larwy tantnisia (Plutella xylostella) mogą znacząco osłabić rośliny i zwiększyć ich podatność na przemarzanie.

Monitoring:
Podobnie jak w przypadku innych szkodników, stosuje się żółte naczynia chwytne i lustracje roślin.

Zwalczanie:
Ze względu na narastającą odporność, należy rotować środki ochrony roślin, a nie powielać tych samych substancji czynnych. 

Ślimaki – cichy niszczyciel młodych roślin rzepaku

Ślimaki coraz częściej stanowią realne zagrożenie dla jesiennych plantacji rzepaku, zwłaszcza na stanowiskach wilgotnych, z dużą ilością resztek pożniwnych i ciężką glebą.

Ślimaki mogą wyjadać liścienie oraz całe młode rośliny, powodując przerzedzenia plantacji lub jego całkowite zniszczenie. Ich obecność jest szczególnie niebezpieczna we wczesnych fazach rozwoju – od wschodów do fazy 3–4 liści.

Monitoring:

• wczesne objawy to śluzowate ślady na liściach i glebie oraz poobgryzane fragmenty roślin,
• pomocne są także pułapki z desek lub dachówek, pod którymi chowają się ślimaki w ciągu dnia.

Czynniki sprzyjające: 

• obfite opady deszczu,
• duża ilość resztek pożniwnych,
• brak uprawy przedsiewnej lub uproszczona agrotechnika. 

Zwalczanie:
W przypadku zauważenia ślimaków lub ich żeru należy zastosować moluskocydy (np. środki zawierające metaldehyd lub fosforan żelaza), najlepiej punktowo wzdłuż rzędów. Preparaty należy aplikować przy wilgotnej glebie i wieczorem – wtedy ślimaki są najbardziej aktywne. 

​Jak skutecznie chronić rzepak jesienią?

• Regularne lustracje – co 2–3 dni w okresie nalotów szkodników.
• Notowanie wyników monitoringu i obserwacja tempa rozwoju roślin.
• Nawożenie dolistne mikroelementami (np. borem) – wzmacnia odporność roślin.
• Zabiegi w optymalnych warunkach pogodowych – wieczorem, przy niższych temperaturach.

Wspomaganie ochrony roślin przez nawożenie dolistne

W okresie silnej presji szkodników warto wspomóc rośliny nawożeniem dolistnym. Dobrym rozwiązaniem może być zastosowanie:

• AZOPLON MICRO Rzepak – zawierający bor, mangan, molibden i siarkę, wspomaga rozwój korzeni i odporność na stres.
• AZOPLON CALC L-Amino – nawóz wapniowy z aminokwasami, wzmacniający ściany komórkowe i odporność na uszkodzenia.

​
Podsumowanie – nie zwlekaj z lustracją!

Jesień to czas, gdy decyduje się przyszły plon rzepaku. Regularny monitoring, szybka reakcja na przekroczenie progów szkodliwości oraz wspomaganie roślin nawożeniem dolistnym to klucz do zdrowej i silnej plantacji.

Nie czekaj na objawy – działaj zanim będzie za późno!