W rzepaku samosiewy zbóż najczęściej pojawiają wtedy, gdy przedplonem są rośliny zbożowe. Występowaniu samosiewów zbóż sprzyja wykonywanie uproszczonych i płytkich zabiegów uprawowych, które stwarzają korzystne warunki do ich szybkich wschodów.

W uproszczonej uprawie chwasty kiełkują szybciej

W klasycznej uprawie orkowej ziarniaki dostają się na dno bruzdy i zostają przysypane warstwą gleby, która skutecznie uniemożliwia ich kiełkowanie. Ziarniaki przykryte nieco mniejszą warstwą gleby kiełkują z dużym opóźnieniem i rośliny pojawiają się nad powierzchnią gleby po wschodach rzepaku, przez co są mniej konkurencyjne względem rośliny uprawnej. W uprawie bezorkowej ziarniaki wraz z resztkami pożniwnymi wymieszane są z powierzchniową warstwą gleby, co sprzyja ich szybkim wschodom, występującym często przed wschodami rzepaku ozimego. Dodatkowo wczesny siew rzepaku w szerokich rzędach sprawia, że wszystkie ziarniaki zbóż są jeszcze zdolne do kiełkowania, a duże przestrzenie odkrytej pomiędzy roślinami rzepaku gleby umożliwiają niezakłócone wschody roślinom niepożądanym. Samosiewy, tak jak inne chwasty, konkurują z rośliną uprawną o wodę, składniki pokarmowe oraz światło i stanowią duże zagrożenie dla początkowo wolno rosnących roślin rzepaku ozimego. Rośliny niepożądane występujące w łanie rzepaku przyczyniają się również do zmniejszenia zimotrwałości rośliny uprawnej oraz zwiększenia presji ze strony chorób grzybowych.

Rzepak ozimy jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie, zwłaszcza w początkowych fazach rozwojowych, dlatego najkorzystniejsze i najczęściej praktykowane jest jesienne eliminowanie chwastów z plantacji, również samosiewów zbóż. Jesienią zboża są we wczesnych fazach rozwojowych, a to znacząco zwiększa szanse na ich zwalczenie. Rośliny te są najbardziej wrażliwe na stosowane herbicydy od osiągnięcia fazy rozwojowej 2 liści, a optymalnym terminem wykonania zabiegu jest faza – 4-6 liści. Ponadto niewielkie rośliny rzepaku nie osłaniają jeszcze samosiewów zbóż swoimi liśćmi, dzięki temu herbicyd może dotrzeć do wszystkich roślin niepożądanych. Jesienny oprysk herbicydowy wykonany w optymalnych warunkach atmosferycznych daje duże prawdopodobieństwo wyeliminowania z łanu samosiewów zbóż i innych chwastów jednoliściennych.

W uprawie bezorkowej spotykamy się często z dwoma „falami” wchodów samosiewów zbóż. Bardzo płytko w glebie umieszczone ziarniaki kiełkują szybko i aby je wyeliminować zabieg herbicydowy powinno się wykonać w fazie pierwszej pary liści właściwych rzepaku. Powtórny oprysk herbicydowy należy wykonać w momencie drugiej „fali” wschodów samosiewów, czyli w czasie pojawiania się roślin, które wyrosły z ziarniaków umieszczonych głębiej w glebie, z reguły jest to 2-3 tygodnie po pierwszym zabiegu.

Niestety nie zawsze jesienny zabieg herbicydowy jest możliwy do wykonania, chociażby ze względów pogodowych lub czasami jego efektywność jest na tyle niska, że trzeba go powtórzyć na wiosnę. Wiosenne odchwaszczanie plantacji rzepaku ozimego obarczone jest znacznie większym ryzykiem. Ze względu na relatywnie wysokie temperatury podczas zimy, samosiewy zbóż przez ten cały czas mogą powoli rosnąć i powiększać swoją biomasę, przez co stają się mniej wrażliwe na stosowane substancje aktywne. Z tego powodu wiosną herbicyd powinien zostać zastosowany jak najszybciej, najlepiej zaraz po ruszeniu wegetacji.

Jakie substancje do zwalczania chwastów w rzepaku?

Do zwalczania samosiewów zbóż oraz innych chwastów jednoliściennych w rzepaku ozimym stosuje się różne substancje czynne z grupy graminicydów (HRAC 1), takie jak: chizalofop-p-etylu, propachizafop, fluazyfop-p butylu, kletodym, cykloksydym (Tabela 1). Środki te pobierane są poprzez liście, a następnie przemieszczane do korzeni powodując zahamowanie wzrostu i rozwoju. Działanie herbicydów na roślinach jednoliściennych objawia się czerwonymi przebarwieniem liści, nekrozami wokół merystemów, a następnie zasychaniem najmłodszych liści. Pierwsze objawy działania pojawiają się na roślinie po upływie około 3-7 dni od zabiegu, a pełny efekt działania widoczny jest po około 2-3 tygodniach, w zależności od przebiegu warunków pogodowych. Przy czym susza i niskie temperatury mogą opóźniać działanie środka. Skuteczność działania tych herbicydów, zastosowanych w optymalnych warunkach pogodowych i we właściwej fazie rozwojowej roślin wynosi ponad 90%.

Tabela. Wykaz substancji aktywnych i herbicydów do zwalczania samosiewów zbóż