KOPER WŁOSKI, Foeniculum Capillaceum Gilib.
Rodzina: Baldaszkowate, Umbelliferae
Charakterystyka botaniczna
Koper włoski jest rośliną dwuletnią w naszych warunkach klimatycznych, rzadziej trzyletnią. Rozetę liści odziomkowych wytwarza w pierwszym roku wegetacji. Natomiast w drugim roku tworzy żeberkowaną łodygę, pokrytą sinawym nalotem, wysoką na 1,8 m. Liście o ogonkach pochwiasto otaczających łodygę, są trzykrotnie pierzaste o odcinkach nitkowatych.
Niepozorne, drobne, żółte kwiaty zebrane są w liczne baldachy złożone znajdujące się na szczytach pędów. Kwitnie od lipca do września. Owoc to rozłupka składająca się z dwóch żeberkowanych, podłużnych niełupek. System korzeniowy jest bardzo dobrze rozwinięty z mięsistym, białym, wrzecionowatym korzeniem głównym.
Wymagania klimatyczne i glebowe
Koper włoski prawdopodobnie pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego oraz Azji Mniejszej. Uprawiany jest w wielu kraju Ameryki Północnej, Azji, Afryki oraz Europy. Jest to roślina klimatu ciepłego więc wymaga stanowisk ciepłych, dobrze nasłonecznionych i osłoniętych od wiatru. Gleba powinna być żyzna, zasobna w próchnicę, przepuszczalna, o odczynie zasadowym. Najbardziej odpowiednie gleby pod uprawę kopru są lessy, piaski gliniaste oraz rędziny. W Polsce udaję się w rejonach gdzie nie jest narażona na ostre, przede wszystkim na bezśnieżne zimy będące przyczyną wymarzania plantacji.
Zasady upraw
Bardzo dobrymi przedplonami dla uprawy kopru włoskiego są rzepaki lub okopowe uprawiane na oborniku. Jesienią plantacja powinna być zwapnowana w ilości 2-3 t/ha. Następnie powinna być wykonana orka zimowa. Wiosną włókuje się pole oraz bronuje. Na każdy ha powinny być wysiewane nawozy mineralne w odpowiednich dawkach: N 50-60 kg/ha, P₂O₅ -50-80 kg/ha, K₂O – 80-100 kg/ha. Nawozy fosforowo potasowe, najlepiej w postaci Polifosek czy Amofosek, wprowadza się w całości przed siewem. Ze względu na prawie dwukrotnie większe pobieranie fosforu do potasu (P:K), zaleca się stosować nawozy o szerszym stosunku P:K czyli: Polifoska 5, Polifoska 6, Amofoska 4-12-20. Nawozy azotowe dzieli się na dwie dawki, pierwsza przedsiewna, druga w fazie wiązania zgrubień. Wskazane jest tutaj nawożenie pogłówne Pulanem, ZAKsanem, Salmagiem czy Saletrzakiem 27 Standard. W trakcie wegetacji, w miarę potrzeby można rośliny dwukrotnie dokarmiać dolistnie, nie zapominajmy w tym przypadku o Pulrea oraz mocznik.pl.
Koper rozmnaża się z nasion wysiewanych wprost do gruntu lub na rozsadniku. W przypadku rozsadnika nasiona wysiewane są wiosną w kwietniu lub w lipcu. Na 1 ha plantacji potrzebne jest 5-8 arów rozsadnika. W tym przypadku wysiewane jest ok 5 kg nasion, w rzędy co 25 cm, na głębokość 1,5-2 cm. Jesienią rozsadnik należy przykryć kompostem lub wykopać korzenie i zakopcować. Wiosną wysadza się je w rozstawie 100x50 cm. Siew wprost do gruntu przeprowadza się pod koniec kwietnia w rzędy co 50 – 70 cm, na głębokość 1 – 1,5 cm. W tym przypadku zużywa się do 10 kg nasion.
Pielęgnacja plantacji polega na spulchnianiu międzyrzędzi, zwalczaniu chwastów, a także odpowiednim zabezpieczeniu plantacji przed zimą. Zbiór owoców przeprowadza się we wrześniu. Wtedy baldachy pierwszego i drugiego rzędu zaczynają zmieniać barwę na brunatnozieloną lub szarozieloną.
Zastosowanie
Fenkuł jest bardzo cennym źródłem witamin i minerałów. Od dawna jest cenioną rośliną leczniczą, która wzmacnia wzrok, łagodzi dolegliwości żołądkowe, korzystnie wpływa na system nerwowy i potencję. Jedno warzywo pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę C, na potas i witaminę B1 w 50%. Zawiera dużo olejku lotnego, o bardzo charakterystycznym anyżowym smaku. Jeśli ktoś nie lubi tego smaku, to powinien jeść fenkuły na ciepło. Fenkuł zawiera silne przeciwutleniacze, które zapobiegają rozwojowi komórek rakowych. Duża zawartość potasu sprzyja obniżeniu ciśnienia krwi, zapobiega udarom i zawałom. Fenkuł ze względu na niską zawartość energetyczną jest często wykorzystywany do przyrządzania różnych sałatek i potraw w dietach odchudzających. Również jest stosowany przeciw zaparciom, zaburzeniom trawiennym, wzdęciom oraz przy suchym kaszlu i do wzmożenia laktacji.
