Zboża należą do upraw strategicznych w Polsce. W minionym sezonie wegetacyjnym do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do płatności bezpośrednich zostało zgłoszone kilka milionów hektarów znajdujących się pod zasiewami tej grupy upraw. Produkcja zbóż w naszym kraju, a także na świecie jest bardzo ważna, aczkolwiek cechuje się zmienną opłacalnością. Wpływ na to ma wiele czynników – a wśród nich istotną grupę stanowi presja patogenów chorobotwórczych.

Generalnie, choroby grzybowe mogą być powodowane przez jeden organizm lub ich zespół. Stwarzają też różne zagrożenie, a czasem mogą być trudne do rozpoznania – zwłaszcza gdy w łanie występuje jednocześnie dwie lub więcej jednostek chorobowych. Rośliny znajdujące się w stanie stresu, przenawożone azotem lub niedożywione innymi makro- i mikroelementami wykazują większą podatność na oddziaływanie patogennych organizmów. Choroby mogą rozwijać się w łanach od fazy kiełkowania aż do etapu dojrzałości ziarna. Rozwijające się i dojrzewające kłosy zbóż są atakowane przez organizmy wywołujące m.in. fuzariozę kłosów, septoriozę plew pszenicy oraz czerń zbóż.

Źródłem infekcji tymi chorobami mogą być:

• resztki pożniwne, 
• samosiewy zbóż, 
• zarodniki grzybów rozprzestrzeniające się wraz z deszczem i wiatrem. 

Rozwojowi patogenów wywołujących fuzariozę kłosów i czerń zbóż sprzyja temperatura powietrza wynosząca 15-25°C oraz jego wysoka wilgotność względna. Z kolei, septorioza plew pszenicy rozwija się w zakresie temperatur od 10 do 20 °C, przy jednocześnie wysokiej wilgotności powietrza i gleby.

Charakterystyczne objawy czerni zbóż obejmują dojrzałe kłosy lub przedwcześnie zaschnięte części roślin i przyjmują formę czarnego nalotu przypominającego sadzę. Patogeny wywołujące tę chorobę przyczyniają się do zmiany zabarwienia kłosów i całego łanu ze złotożółtej na szarobrunatną. Z kolei, kłosy zainfekowane przez grzyby wywołujące fuzariozę pokrywają się białym lub różowym nalotem oraz pomarańczowymi skupiskami zarodników. Septorioza plew pszenicy, która atakuje także pszenżyto, jęczmień oraz żyto, ujawnia się na liściach i plewach. Przebarwienia plew zielonych kłosów przyjmują kolor fioletowobrązowy. Wczesna i silna infekcja może prowadzić do zamierania części liści i plew. W nekrotycznych zmianach przy wilgotnej pogodzie powstają brunatnoczarne kuliste twory, przypominające owocniki grzybów. Z powstałych zmian może sączyć się różowa – śluzowata wydzielina, zawierająca zarodniki konidialne. 

​Nie bez znaczenia pozostaje także kwestia ubytku jakości ziarna – szczególnie ważna w przypadku przykładowo fuzariozy kłosów. Sprawcy tej choroby, niektóre grzyby z rodzaju Fusarium mają zdolność do wytwarzania metabolitów, wykazujących toksyczność względem ludzi i zwierząt. 

Literatura:
1. Metodyka Integrowanej Produkcji pszenicy ozimej i jarej. Opracowanie zbiorowe pod red. Horoszkiewicz-Janka J., Strażyński P., Mrówczyński M. 2023. IOR-PIB.
2. https://rejestrupraw.arimr.gov.pl/